بیماری سیاتیک (یا همان رادیکولوپاتی کمر)، در اثر فشار یا تحریک ریشه‌های عصب سیاتیک در پایین ستون فقرات کمر، به وجود می‌آید. این فشار باعث درد شدید، بی حسی و ضعف در عضلات کمر به پایین و پاها می‌شود. همچنین سیاتیک می‌تواند باعث کمردرد شدید شود. درد سیاتیک می‌تواند حاد یا مزمن باشد. یک دوره حاد معمولاً طی چند هفته برطرف می‌شود اما سیاتیک مزمن، مادام العمر است و فرد به طور مرتب درد کمر و پا را تجربه می‌کند. بنابراین برای خلاص شدن از درد سیاتیک علاوه بر تغییر در سبک زندگی، حرکات ورزشی و داشتن برنامه‌ی غذایی مناسب، روش‌های درمانی ارئه شده توسط پزشک به کاهش درد ناشی از سیاتیک مزمن کمک می‌کند. اگر هیچ روش درمانی تسکین کافی نداشته باشد و درد و ناراحتی در فعالیت‌های روزمره شما تداخل ایجاد کند، جراحی آخرین گزینه است.
جهت دریافت مشاوره درباره‌ی بهترین درمان سیاتیک و یا رزرو نوبت در مطب دکتر امیر مویدنیا با شماره تلفن‌های 03136293575 – 09135484106 – 09135484106 تماس حاصل فرمایید.
دلایل بروز سیاتیک
اگرچه احتمال بروز سیاتیک در هر سنی وجود دارد، اما بیشتر اوقات در دهه 40 زندگی ایجاد می‌شود. این عارضه هم در زنان و هم در مردان رخ می‌دهد. برخی از دلایل رایج سیاتیک عبارتند از:
- عدم تعادل عضلات – سفتی عضلات کمر و باسن، به ویژه در یک طرف، می‌تواند عصب سیاتیک را تحت فشار قرار دهد. اگر عضلات پایین ران شما خیلی کوتاه، ضعیف یا سفت باشند، عضلات کمر شما مجبور به جبران مضاعف این نقص خواهند شد.
- بارداری – بر کسی پوشیده نیست که بارداری مشکلاتی را برای کمر ایجاد می‌کند. وزن و فشار اضافه شده در شکم شما باعث کشش و ضعف عضلات کمر و ستون فقرات می‌شود.
- آسیب کمر – یک حادثه، ضربه یا آسیب ورزشی می‌تواند باعث پارگی عضلات، آسیب به اعصاب و شکستگی ستون فقرات و در نتیجه باعث درد سیاتیک شود.
- فتق دیسک – مهره‌های کمر شما توسط دیسک‌هایی که در جلوی ابتدایی عصب سیاتیک قرار دارند از هم جدا شده و محافظت می‌شوند. فتق دیسک در قسمت پایین ستون فقرات که یا به دلیل آسیب‌دیدگی یا روند پیری ایجاد شده است می‌تواند به اعصاب فشار وارد کند. این شایع‌ترین علت سیاتیک است.
- خار استخوانی و تنگی نخاع – نخاع و اعصاب اطراف آن توسط کانال نخاعی نگه داشته و محافظت می‌شوند. با افزایش سن، کانال نخاعی می‌تواند تا حدی در اثر خار استخوانی یا رشد بیش از حد استخوان باریک شود و همه چیز را در داخل آن فشرده کند.
- اسپوندیلولیز – یکی دیگر از بیماری‌های دردناک ستون فقرات اسپوندیلولیز است که می‌تواند باعث درد سیاتیک شود. این بیماری می‌تواند مهره‌ها را از موقعیت خود خارج کرده و به عصب سیاتیک صدمه بزند.
تشخیص سیاتیک بر اساس علائم، معاینات فیزیکی و تصویربرداری
ابتدا پزشک سوالاتی درباره علائم سیاتیک از جمله زمان شروع یا تشدید علائم پس از فعالیت‌های خاص از شما می‌پرسد. سپس یک معاینه بدنی انجام می‌دهد که شامل بررسی قدرت عضلات و رفلکس‌های شما است. ممکن است پزشک از شما بخواهد یک سری فعالیت‌های بدنی را انجام دهید، مانند بلند کردن یک پا، بلند شدن از حالت چمباتمه، ایستادن از حالت خوابیده، راه رفتن روی پاشنه پا یا انگشتان پا. درد ناشی از سیاتیک معمولاً در طی این فعالیت‌ها شدت می‌یابد.
بعضی اوقات پزشکان بر اساس ارزیابی بدنی و شرح علائم شما، سیاتیک را تشخیص می‌دهند. اگر درد از بین نرود یا شدید باشد، پزشک ممکن است آزمایشاتی مانند اشعه ایکس، ام آر آی، سی تی اسکن، یا الکترومیوگرافی را تجویز کند. این آزمایشات برای تعیین دلایل اساسی مانند خار استخوانی، فتق دیسک، فشردگی عصب یا تنگی مجرای نخاعی استفاده می‌شود.
سیاتیک علائم مشترکی با سندرم پیریفورمیس دارد. اسپاسم عضله پیریفورمیس که در باسن قرار دارد، عصب سیاتیک را تحریک می‌کند و باعث بی‌حسی، گزگز و همچنین درد در پشت ساق پا می‌شود.
روش‌های درمان درد سیاتیک
برای حدود 80 تا 90 درصد مبتلایان به سیاتیک حاد، علائم طی چند هفته برطرف می‌شوند. اما پزشکان برای سیاتیک مزمن درمان تهاجمی تری را پیشنهاد می‌کنند. درمان درد عصب سیاتیک معمولاً ترکیبی از داروهایی تجویز شده، مراقبت در منزل ، تزریق کورتیکواستروئید، فیزیوتراپی و جراحی می‌باشد:
دارو درمانی برای سیاتیک
برای درمان سیاتیک پنج نوع دارو وجود دارد که عبارتند از:
- استامینوفن و NSAID: مسکن‌های بدون نسخه و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن اغلب برای تسکین درد حاد مفید هستند. این داروها برای استفاده کوتاه مدت توصیه می‌شوند. اگر برای مدت طولانی‌تری به تسکین درد نیاز دارید با پزشک خود صحبت کنید.
- شل کننده‌های عضلانی: در صورتی که که علت اصلی درد سیاتیک گرفتگی عضلات باشد، شل کننده‌های عضلانی می‌توانند به تسکین درد شما کمک کنند. این داروها شامل کاریزوپرودول (سوما)، سیکلوبنزاپرین (Fexmid®) و متوکاربامول (روباکسین، روباکسین -750) هستند.
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای: داروهای ضد افسردگی می‌توانند به کاهش دردهای عصبی کمک کنند. اگر برای کمک به کنترل درد به این داروها نیاز داشته باشید، پزشکان آن‌ها را با دوز کمتری نسبت به بیماری افسردگی تجویز می‌کنند. این داروها شامل آمیتریپتیلین (Elavil) و نورتریپتیلین (Pamelor) هستند.
- داروهای ضد تشنج: این نوع داروها سیگنال‌های درد را در اعصاب کاهش می‌دهند و از این طریق باعث کاهش درد ناشی از سیاتیک می‌شوند. احساس کامل اثرات این داروها ممکن است حداکثر سه تا چهار هفته طول بکشد. و شما باید مصرف آن‌ها را ادامه دهید، حتی اگر در نداشته باشید.
- استروئیدها: داروی پردنیزون یک داروی خوراکی است که برای کاهش التهاب استفاده می‌شود. اثر تسکین درد در اثر تزریق استروئید می‌تواند چندین ماه طول بکشد.
فیزیوتراپی برای سیاتیک
فیزیوتراپی فراتر از ترکیبی از تمرینات، ماساژ و حرکات تکراری برای بهبود عملکرد بدنی و تحرک پس از آسیب، بیماری یا جراحی است. درمان درد و ناتوانی ناشی از سیاتیک نمونه بارز آن است. يك برنامه درمانی فيزيوتراپي برای سياتيك معمولاً دو مولفه دارد: متخصص فيزيوتراپی ممكن است بر روي كاهش درد با درمان‌هاي فيزيكي منفعل تمرکز کند، مانند موارد زیر:
- بسته‌های گرم / یخ؛ گرما و / یا یخ به راحتی در دسترس همه قرار دارند و در کنار هم به کاهش اسپاسم عضلانی و التهاب کمک می‌کنند. برخی از بیماران با گرما درمانی با استفاده از بسته‌های حرارتی و برخی دیگر با سرما درمانی مانند ماساژ یخ تسکین درد بیشتری پیدا می‌کنند. این دو می‌توانند به طور متناوب هم استفاده شوند. بسته‌های گرم و یخ هر دو ساعت یکبار به مدت 10-20 دقیقه روی موضع مورد نظر استفاده می‌شوند. این روش درمانی در اوایل (چند روز اول) دوره درد مفیدتر خواهد بود.
- واحدهای TENS برای الکتروتراپی: یک واحد تحریک کننده الکتریکی عصب از طریق پوست به نام TENS با استفاده از تحریک الکتریکی بر سیگنال‌های درد ارسال شده به مغز غلبه کرده و از این طریق احساس درد را تعدیل می‌کند. معمولا در ابتدا یک آزمایش الکتروتراپی با واحد TENS روی بیمار انجام می‌شود. اگر بیمار تسکین درد قابل ملاحظه‌ای را تجربه کند، ممکن است به مدت طولانی از یک واحد TENS در خانه برای تسکین درد کمر خود استفاده کند.
- اولتراسوند: اولتراسوند نوعی گرم شدن عمیق است که در آن امواج صوتی به پوست وارد شده و به بافت‌های نرم نفوذ می‌کنند. سونوگرافی به ویژه در تسکین دردهای حاد مفید است و حتی ممکن است باعث بهبودی بافت شود.
- علاوه بر درمان‌های غیرفعال، فیزیوتراپی فعال نیز برای بیماران مبتلا به درد سیاتیک ضروری است. به طور کلی، برنامه ورزشی مربوط به کمر باید شامل تمرینات کششی برای تمام گروه‌های عضلانی مربوطه همراه با تمرینات تقویت کننده عضلات هسته بدن باشد. بیماران باید این تمرینات را از درمانگران خود بیاموزند و به طور منظم در خانه انجام دهند. درمان‌های فعال قسمت مهمی از درمان فیزیوتراپی سیاتیک است.
- پاسچر صحیح باعث کاهش فشار می‌شود: یک فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند که مشکلات مربوط به پاسچر بدن را اصلاح کنید. این کار در بیشتر مواقع باعث کاهش فشار از روی ناحیه آسیب‌دیده می‌شود. پس از اصلاح وضعیت قرارگیری خود، روند بهبودی می‌تواند به طور مناسب‌تری آغاز شود.
- بازگشت به زندگی فعال – نتیجه نهایی آنچه که فیزیوتراپی می‌تواند در تمام موارد یا برخی از موارد فوق انجام دهد این است که به شما امکان می‌دهد به فعالیت‌هایی که قبلاً لذت می‌بردید و بخشی از زندگی شما بوده است، برگردید.
کشش و تمرینات سیاتیک
برای درمان ریشه درد سیاتیک، بهتر است به تقویت عضلاتی که فشار روی عصب سیاتیک قرار می‌دهند، تمرکز کنید. این ممکن است شامل بهبود عضلات هسته بدن و تقویت کمر باشد. همچنین، شاید نیاز داشته باشید تمریناتی را برای عضلات لگن و پا انجام دهید. تقویت عضلات لگن و پا ممکن است چالش‌برانگیز باشد، اما این عضلات منابع شایع فشار بر عصب سیاتیک هستند. ساختن یک برنامه روزانه شامل این تمرینات و حرکات ملایم می‌تواند به بهبود علائم شما کمک کند و از درد در آینده جلوگیری کند.:
حالت گربه و گاو
چهار دست و پا روی زمین قرار بگیرید. به طوری که دست‌ها زیر شانه‌ها و زانوهایتان زیر باسنتان قرار بگیرد.پایین کمر و ستون فقرات خود را به طور متناوب به سمت بالا و پایین قوس دهید. به حالتی که کمر خود را به سمت بالا قوس می‌دهید و سرتان را به سمت پایین خم می‌کنید، حالت گربه و به حالتی که پایین کمر خود را گود کرده و سر خود را به سمت بالا می‌گیرید حالت گاو می‌گویند. در حالت گربه دم و در حالت گاو بازدم انجام دهید. در هر حالت دو ثانیه بمانید و هر کدام را 10 بار تکرار کنید.
حالت کبوتر
انواع مختلفی حالت کبوتر وجود دارد مانند دراز کشیده، نشسته، رو به جلو، یا برعکس. با این حرکن می‌توانید عضلات ران خود را هدف قرار دهید. برای حالت کبوتر معکوس دراز بکشید و زانوهای خود را خم کنید. پای چپ خود را بلند کرده و مچ پا را از روی زانوی راست خود عبور دهید. پای راست خود را به سمت سینه بکشید و آن را به مدت 30 ثانیه نگه دارید. همین کار را برای پای دیگر نیز انجام دهید. این حرکت را دو بار در هر طرف انجام دهید.
می‌توانید این کشش را به صورت دراز کشیده، خوابیده به پشت یا نشسته پا صاف انجام دهید. حالتی را انتخاب کنید که برای شما راحت‌تر است. موقعیتی را انتخاب کنید که به کمترین میزان فشار نیاز داشته باشد. اگر به درد سیاتیک دوران بارداری مبتلا هستید، همه این موقعیت‌ها ممکن است برای شما دشوار یا ناراحت کننده باشند. حالت کبوتر رو به جلو را با قرار دادن یک بالش زیر پای خود، درست در پشت ساق پای خم شده، اصلاح کنید. سپس، برای ایجاد کشش به جلو خم شوید.
چرخش ستون فقرات
برای بازیابی حرکت پهلو به پهلو در کمر، حرکت چرخش ستون فقرات را امتحان کنید. این حرکت کششی نشسته به ایجاد فضای بیشتر در ستون فقرات کمک می‌کند. برای انجام این کشش، پای چپ خود را دراز کرده و زانوی راست خود را خم کنید. پای راست را را از روی پای چپ خود عبور داده و پای خود را صاف روی زمین قرار دهید. آرنج چپ خود را در قسمت خارجی زانوی راست خود قرار دهید، به سمت راست بپیچید و این حالت را به مدت 30 ثانیه نگه دارید. این کار را سه بار انجام دهید و سپس به سمت دیگر بروید.
جراحی
بیشتر موارد دردهای سیاتیک به جراحت نیاز ندارند، مگر اینکه عواملی مانند ضعف عضلانی، فتق دیسک استوانه‌ای، سندرم نشانگان دم اسب یا درد شدیدی که پس از درمان غیرجراحی بهبود نیابد وجود داشته باشد. در جراحی فتق دیسک که به دیسکتومی معروف است، بخشی از دیسک که فشار روی عصب نخاعی ایجاد کرده است، برداشته می‌شود. برای افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی نیز، آزادسازی فشار از روی عصب ممکن است بهبودی بخش باشد.
