ماساژ درمانی از تکنیکهای مختلفی تشکیل شده است. معمولاً فرد متخصص مانند فیزیوتراپ، عضلات و سایر بافتهای نرم بدن را فشار داده، مالش میدهد، و یا با دست وضعیت قرارگیری آنها را تغییر میدهد. در اکثر مواقع برای ماساژ از دستها و انگشتان استفاده میشود، اما امکان استفاده از بازو و آرنج نیز برای این کار وجود دارد.
ماساژ درمانی چیست؟
اصطلاح «ماساژ درمانی» بسیاری از تکنیکهای ماساژ را در بر میگیرد، نوع ماساژ ارائه شده به بیمار، به شرایط جسمانی و نیازهای درمانی وی بستگی دارد. شواهد زیادی در این رابطه وجود دارد که ماساژ دارای تاثیرات سودمندی بر درد و سایر علائم متنوع در افراد مختلف میباشد. این شواهد نشان میدهد این تاثیرات کوتاه مدت هستند و افراد نیاز به ادامه دادن ماساژ درمانی برای بهرهامند شدن مستمر از فواید ناشی از آن را دارند. بهترین زمان ماساژ برای انجام تمرینات و ماساژهای صورت بعد از پاکسازی پوست و بخور دادن است. بخور به علت حرارتی که تولید می کند روزنه های پوستی را باز می کند. ماهیچه ها نیز در مقابل گرما شل شده و ماساژ بهتر صورت می گیرد.
انواع
با توجه به اهداف و شرایط شما، متخصص ماساژ ممکن است استفاده از یک نوع خاص ماساژ را پیشنهاد دهد یا ترکیبی از چند روش را برای شما تجویز نماید. این موارد عبارتند از:
- ماساژ سوئدی یا ماساژ ریلکس کردن: ماساژ سوئدی اصطلاحی است که برای توضیح مجموعهای از تکنیکهای ماساژ درمانی که میتواند به کاهش گرفتگی عضلات کمک کند و در آن از فشار آرام و ملایم عضلات سطح بدن استفاده میشود. این نوع ماساژ درمانی میتواند در کاهش احساس استرس و ناراحتی که ممکن است به گردن درد، کمر درد، درد شانه و…به شما اضافه شود، موثر و مفید باشد.
- ماساژ با سنگ داغ: در این روش از سنگهای گرم شده برای افزایش چرخش خون و ریلکس کردن عضلات استفاده میشود.
- ماساژ عمیق بافت: ماساژ عمیق بافت میتواند به همراه ماساژ سوئدی برای کاهش گرفتگی از عضلات موجود در سطح عمیقتر بدن و بافتهای ارتباطی در گردن و قسمت بالای کمر مورد استفاده قرار گیرد. هنگام استفاده از ماساژ عمیق بافت، فشار عمیقتر بر لایههای عضلانی وارد میشود. و تمرکز بر آزاد سازی نقاط به هم گره خورده یا بافتهای آسیب دیده میباشد که ممکن است باعث گردن درد، کمر درد، درد شانه و… شده باشند.
- درمان نقطه محرک: در این روش ماساژ درمانی از یک فشار ثابت و یکنواخت برای آزاد سازی اسپاسم عضلات بدن و بهبود گردش خون به نواحی نیازمند درمان (کمر، گردن، پا، شانه و…) استفاده میشود. معمولاً نقاط یا گرههای خاص ایجاد شده در عضلات باعث ایجاد درد میشود و به همین خاطر در این روش سعی میشود این نقاط آزاد شده و از هم باز شوند.
- شیاتسو: این روش ماساژ درمانی یک نوع از ماساژ ژاپنی است که در آن ماساژ دهنده از وزن بدن خود برای وارد کردن فشار تدریجی به نقاطی از بدن که در طب چینی مهم هستند، استفاده میکند. در این حالت فیزیوتراپ با لمس کردن یا مالش دادن شبکه رگهای بدن که منبع جریان انرژی هستند (مریدین ها)، احساس بهتری با ایجاد جریان انرژی در بدن بیمار به وجود میآورد.
علاوه بر موارد اشاره شده ماساژ انواع دیگری مانند تایلندی، بارداری و … نیز دارد. هر نوع از روشهای ماساژ درمانی دارای مزایای خاص خود است و به همین خاطر لازم است شما درباره روش مناسب برای خود با فیزیوتراپ صحبت کنید. در این حالت شما ممکن است استفاده از یک روش ماساژ خاص را انتخاب کرده یا ممکن است ترکیبی از روشهای متنوع ماساژ را در جلسات مختلف انتخاب نمایید. صرف نظر از انتخاب انجام شده، شما به زودی متوجه خواهید شد که چگونه ماساژ میتواند احساس راحتی بیشتر و کاهش درد، فشار و گرفتگی را برای شما به همراه داشته باشد.
روش انجام
در کلینیک دکتر مویدنیا در اصفهان، برای تجویز نوع ماساژ درمانی مناسب از بیماران درباره علائم بدنی، سابقه بیماری، و نتایج مطلوب مورد نظر آنها سوال میکنند. این افراد همچنین یک ارزیابی از وضعیت بیمار با معاینه نواحی دردناک یا حساس انجام میدهند و به این ترتیب مقدار فشار مناسب برای بیمار را مشخص مینمایند.
به طور عمومی، بیمار در حین جلسه ماساژ بر روی یک تخت دراز کشیده و لباسهای راحتی بپوشیده است. متخصص ماساژ ممکن است از روغن یا لوسیون برای کاهش اصطکاک دستهای خود با پوست بیمار استفاده کند. گاهی اوقات، در ماساژ درمانی، افراد میتوانند در حالت نشسته بر روی صندلی قرار بگیرند. مدت زمان یک جلسه ماساژ میتواند نسبتاً کوتاه باشد، اما ممکن است به مدت یک ساعت یا حتی بیشتر ادامه یابد.
کاربردها
- ماساژ درمانی دیسک کمر و کمر درد
درد کمر ناشی از دیسک کمر و سایر عامل معمولاً برای همه افراد در بعضی مقاطع زندگی اتفاق میافتد. در حقیقت، هنگامی که به دنبال کسب اطلاعات درباره ماساژ درمانی هستیم، اکثر افراد به دنبال استفاده از ماساژ کمر در مقایسه با ماساژ شانهها، روش ماساژ زانو ، دستها، گردن، و سایر اعضای بدن هستند. کمر انسان دارای عضلات و رباطهای پر کاربردی است که به سادگی دچار گرفتگی و درد در نواحی مختلف در تمام مدت زندگی میشود. در عمل امکان بهبود مشکلات مختلف کمر از جمله دیسک کمر با استفاده از ماساژ درمانی وجود دارد. برخی از این مشکلات به شرح زیر هستند:
- گرفتگی عضلات در قسمت پایین یا بالای کمر/ گردن. اکثر موارد درد در قسمت پایین کمر به خاطر گرفتگی عضلات در نتیجه بلند کردن اجسام سنگین، حرکت سریع یا افتادن از بلندی ایجاد میشود. درد در قسمت پایین کمر میتواند بسیار جدی بوده و برای چند ساعت، چند روز یا حتی چند هفته ادامه داشته باشد. هنگامی که عضلات کمر دچار گرفتگی یا پارگی شوند، ناحیه اطراف عضلات ممکن است ملتهب شود. در صورت ایجاد این التهاب، عضلات کمر دچار اسپاسم شده و درد شدید در قسمت پایین کمر فرد ایجاد میشود. به این ترتیب ممکن است حرکت دادن کمر بسیار دشوار گردد. علاوه بر این امکان ایجاد حساسیت در عضلات بالای کمر نیز وجود دارد که دلیل آن میتواند به خاطر ضعیف شدن یا آسیبهای وارد شده به خاطر استفاده بیش از حد از این عضلات باشد. درد در قسمت بالای کمر همچنین میتواند به خاطر شرایط خاص همچون گرفتگی عضلات، آسیبهای ورزشی، یا تصادف با اتومبیل نیز ایجاد شود. در این حالت میتوان از ماساژ درمانی برای بر طرف کردن اسپاسم/ التهاب ایجاد شده و بهبود دامنه حرکت عضلات استفاده کرد.
- استئو آرتریت (آرتروز) ستون فقرات: آرتریت ستون فقرات یک شکستگی در غضروف بین مفاصل فاست در قسمت پشت ستون فقرات است. در این حالت مفاصل فاست ملتهب شده و پیشرفت مشکل باعث ایجاد درد در نتیجه اصطکاک ایجاد شده در زمان برخورد استخوانها به یکدیگر میشود. ماساژ درمانی میتواند به کاهش درد استئو آرتریت با بهبود گردش خون و کاهش فشار و گرفتگی عضلات کمک کند. به هر حال، مهم است که برای این کار از خدمات یک فرد حرفهای که به طور خاص دارای آموزش و تجربه لازم در حوزه آرتریت است، استفاده شود.
- فیبرومیالژیا
تأثیر بیماری ممکن است بر افراد مختلف به صورت متفاوتی باشد، اما معمولاً با درد، خشکی، کوفتگی و مشکلات خواب همراه است. در این حالت، بیمار معمولاً هر دو نوع درد تیر کشنده و درد در یک نقطه خاص را در معاینات فیزیکی تجربه میکند. به همین دلیل، ماساژ درمانی میتواند هدف گرفتن این دو نوع درد و کاهش خشکی مفاصل را داشته باشد. اگرچه ماساژ فعالیتی نسبتاً بیخطر است، اما در اکثر موارد توصیه میشود که بیماران قبل از شروع ماساژ یا هر نوع درمان دیگر، وضعیت خود را با پزشک یا فیزیوتراپ مشاوره کنند.
- تسکین درد و ناراحتی
ماساژ درمانی میتواند اسپاسم عضلانی را با آزاد کردن عضلات و مفاصل کاهش دهد و به این ترتیب کمک موثر به عملکرد بهتر مفاصل کند. با استفاده از ماساژ درمانی حتی امکان افزایش دامنه حرکت مفصل ساکروایلیاک یا استخوان دنبالچه وجود دارد و برای این کار عضلات سرینی ماساژ داده شده و گرفتگی بافتهای اطراف آن کاهش پیدا میکند.
مشابه بهبود مشاهده شده در سایر انواع روشهای درمانی، ماساژ درمانی کمر میتواند تسکین زیادی را در درد موردی یا مزمن بیمار به همراه داشته باشد. در این حالت صرف نظر از اینکه درد مزمن به خاطر ایجاد محدودیت حرکتی در مفاصل ستون فقرات، لگن، و یا مفاصل دندهها باشد یا اینکه درد به خاطر متراکم شدن اعصاب به خاطر اسپاسم عضلانی، بیماری یا عملکرد نامناسب ایجاد شده باشد، استفاده از خدمات ماساژ یک فرد با تجربه در حوزه ماساژ ناحیه کمر میتواند به کاهش مشکلات مشاهده شده کمک کند.
- ریلکس شدن و بهبودی
علاوه بر کاهش درد، ماساژ درمانی میتواند مزایای دیگری را نیز برای فرد به همراه داشته باشد. ماساژ درمانی با سنگ داغ یک نقش کنش گرا در بهبود سلامت کلی فرد دارد، زیرا ماساژ منظم میتواند به حفظ سطح بالاتر آرامش در عضلات بدن کمک کند. این کار میتواند به کاهش فشار، بهبود وضعیت خواب و افزایش اندورفین ها که به عنوان عوامل بالا برنده احساس خوب در افراد عمل میکنند، کمک موثر کند.
بدن شما میتواند پس از ماساژ عملکرد بهتری داشته باشد، زیرا این روش باعث بهبود گردش خون می شود و به این ترتیب خون سرشار از اکسیژن تازه را به عضلات رسانده و ضایعات متابولیک را از اندامهای داخلی بدن خارج کند. ماساژ درمانی کمر همچنین میتواند انعطاف پذیری بیشتری را در عضلات ایجاد کرده و باعث شود عضلات ریلکس شده و دامنه حرکت مفاصل افزایش پیدا کند.
- ماساژ درمانی برای سیاتیک
عصب سیاتیک بلندترین عصب در بدن است و حتی فرد ممکن است به خاطر آن با درد در ناحیه پایین کمر مواجه شود که این درد تا پاها میتواند وجود داشته باشد. درد سیاتیک معمولاً به خودی خود در طول دو ماه کاهش پیدا میکند، اما امکان تسکین آن در فاصله زمانی کوتاهتر نیز با استفاده از روشهای خاص وجود دارد.
ماساژ درمانی اثر قابل توجه بر درمان درد عصب سیاتیک دارد. نتایج مطالعات انجام شده در این حوزه نیز نشان دهنده ماساژ درمانی باعث کاهش درد و ناراحتی بیمار می شود. برای مثال یک مطالعه انجام شده بر روی 400 نفر که ماساژ درمانی را به طور منظم هفته ای یکبار یا هر گاه که تمایل به انجام ماساژ داشتند، انجام دادند نشان میدهد با گذشته ده هفته، دریافت کنندگان ماساژ عملکرد بهتر عضلات کمر و کاهش درد را گزارش کردهاند.
- ماساژ درمانی برای درد گردن
درد گردن یکی از شایعترین دردهای مفاصل است. در حقیقت، در 40 تا 70 درصد موارد درد گردن جدی برای مدت طولانی فرد را آزار میدهد. به همین خاطر شما نباید اجازه دهید درد گردن برای شما به یک مشکل جدی و مداوم تبدیل شود. برای این کار میتوان از روشهای ماساژ درمانی منظم برای کمک به مدیریت درد، به خصوص اگر این درد در نتیجه وارد شدن آسیب به گردن ایجاد شده است، استفاده کرد.
درد دیسک گردن اغلب با درد کمر همراه است و علائم این دو مشکل به شدت مشابه هستند. علائم درد گردن ممکن است شامل اسپاسم، خشکی، ناراحتی عضلات، محدودیت حرکت در مفاصل و سردرد باشد. درد گردن میتواند به صورت ناگهانی و حاد یا به صورت مزمن و مداوم رخ دهد. در صورت عدم درمان مناسب، یک آسیب اتفاقی میتواند باعث ایجاد درد مزمن در ناحیه گردن و محدودیت در حرکت آن شود. ماساژ درمانی یک روش غیرتهاجمی است که میتواند به عنوان جایگزین دارو در درمان درد گردن استفاده شود. در ماساژ درمانی، بافتهای نرم و عضلات به منظور کاهش گرفتگی و فشار، با استفاده از روشهای دستی مالش داده میشوند. این روش درمانی، علاوه بر تأثیر بر کل بدن، به خصوص برای مشکلات عضلانی-اسکلتی، بهبود گردش خون و بهبود سیستمهای لنفاوی و عصبی بدن مورد استفاده قرار میگیرد.
ترکیبی از تکنیکها که توسط مفیزیوتراپ برای ماساژ درمانی استفاده میشود میتواند به کاهش درد و ریکاوری بیمار کمک موثر کند. انواع مختلف ماساژ که میتوان از آنها برای کاهش درد گردن استفاده کرد شامل ماساژ سوئدی، ماساژ عمیق عضلات، درمان نقطه محرک، و ماساژ شیاتسو است.
طول دوره بهبودی گردن درد بستگی به شدت آسیب وارد شده و نیز سن، سطح سلامت، و سابقه آسیبهای قبلی وارد شده به گردن فرد دارد. در این حالت ممکن است به چند جلسه ماساژ درمانی قبل از بهبود وضعیت بیمار نیاز باشد. متخصص فیزیوتراپی میتواند به شما درباره تعداد جلسات ماساژ که بهترین شرایط درمانی را برای شما ایجاد کند، توضیح دهد.
ماساژ درمانی به شما آموزش میدهد که چگونه ماساژ دادن گردن توسط خود شما میتواند به کاهش سفتی عضلات و افزایش دامنه حرکت آنها کمک کند. تاثیرات ناشی از ماساژ درمانی در زمانی که این فعالیت هر روز چند بار تکرار شود، ماندگاری بلند مدت تر دارد. توجه داشته باشید که نباید از ماساژ عمیق عضلات در نواحی دردناک، متورم بدن استفاده شود زیرا انجام این کار میتواند باعث وارد شدن آسیب به ناحیه مورد نظر شود.
- ماساژ منظم شانه
هیچ جایگزینی برای یک متخصص حرفهای در زمینه ماساژ وجود ندارد. هر چند مالش گردن یا شانه توسط خود فرد با دست مقابل میتواند باعث تسکین موقت درد شود، یک متخصص میداند که چگونه وارد کردن فشار مستقیم به ناحیه مورد نظر میتواند بهترین نتایج را به همراه داشته باشد. شما ممکن است هنگام ماساژ در زیر پوست احساس توده یا تراکم داشته باشید که این موضوع نشان میدهد عضله و بافت مربوط به آن دچار چسبندگی و گرفتگی شده است و به همین خاطر ناحیه مورد نظر درد میکند. متخصص ماساژ با سنگ داغ میتواند به بدن شما مقدار فشار صحیح را وارد کند، اما اطلاعات ارائه شده توسط شما برای اطمینان از استفاده بهترین روش ماساژ درمانی شانه لازم و ضروری است.
- ماساژ شانه منجمد
با وجودی که کپسولیت چسبنده (که بیشتر به عنوان شانه یخ زده یا شانه منجمد شناخته میشود) شرایط خاصی است که نیاز به یک یا دو سال زمان برای درمان دارد، امکان بهبود آن با استفاده از تکنیکهای مشابهی که برای سایر انواع درد شانه استفاده میشود نیز وجود دارد. این موارد عبارتند از:
- ماساژ سوئدی: در واقع باعث افزایش سطح اکسیژن موجود در خون فرد میشود و در عمل باعث کاهش سم موجود در عضلات و بهبود فرآیند گردش خون میگردد.
- درمان نقطه محرک: که در آن نقاط و محل ایجاد گرفتگی و گره در عضلات شناسایی میشود و به این ترتیب میتواند درد مزمن عضلات را به طور طبیعی مدیریت کرد. اغلب، نتایج حاصل از یک جلسه ماساژ درمانی با کاهش قابل توجه درد در ناحیه مورد نظر همراه است، ادامه دادن این جلسات میتواند به کاهش بیشتر درد و ناراحتی فرد کمک فراوان کند.
- ماساژ دست و پا
ماساژ میتواند خون جدید و سرشار از اکسیژن را به نواحی خاص بدن که ممکن است دچار گرفتگی و سفتی شده باشند، هدایت کند. نه تنها عضلات، بلکه تاندن ها، مفاصل، غضروفها و بافتهای ارتباطی موجود در دستها (و در بقیه اعضای بدن) میتوانند از ماساژ درمانی منظم بهرهامند شوند.
هنگامی که ماساژ با سنگ داغ انجام میشود، باعث می شود جریان خون در بدن بهبود پیدا کرده و مواد مورد نیاز سلول ها در به بافت ها ی بدن برسد. علاوه بر این هنگام استفاده از ماساژ درمانی حرکت مفاصل نیز تسهیل میشود. این کار باعث بهتر شدن سطح سلامت، چالاک شدن دستها و نیز قویتر و انعطاف پذیر تر شدن مچها و انگشتان دست میشود. ماساژ کف پا نیز علاوه بر اینکه آسیب دیدگی پا را بهبود می دهد، بلکه دیگر علائم مانند بیخوابی ، سردرد و خستگی مزمن را کنترل میکند .
استفاده از ماساژ میتواند تفاوت قابل توجه را برای همه افرادی که از دستهای خود به طور مکرر استفاده میکنند ایجاد نماید و مهارتهای آنها را بهبود بخشد. لازم به ذکر است که سودمندیهای ذکر شده در این مبحث فقط نقطه شروع فواید حاصل از استفاده تکنیکهای ماساژ است.
موارد منع مصرف
برخی از موارد منع استفاده از ماساژ درمانی عبارتند از:
- افرادی که اخیراً عمل جراحی انجام دادهاند
- افراد مبتلا به بیماریهای پوستی، جوش، یا زخمهای درمان نشده
- افراد دارای وریدهای واریسی
- مبتلایان به پوکی استخوان
فواید
امروزه ماساژ درمانی در اصفهان و سایر نقاط ایران به طور گسترده در مراکز و کلینیک های درمانی به عنوان یک روش درمانی معتبر برای تسکین انواع مختلف درد کمر و یا به عنوان یک روش جانبی به همراه سایر روشهای درمانی دیگر مورد پذیرش قرار گرفته است. تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان میدهد ماساژ درمانی دارای فواید درمانی بالقوه مشخص برای افرادی است که از کمر درد رنج میبرند، همچنین تحقیقات انجام شده نشان میدهد ماساژ درمانی دارای مزایای مهم متعدد در حوزه سلامتی فرد است که برای مثال در این زمینه میتوان از موارد زیر نام برد:
- ماساژ میتواند باعث بهبود فرآیند گردش خون شود و به بهبود گرفتگی عضلات ناشی از فعالیتهای فیزیکی کمک کند.
- ماساژ میتواند به ریلکس شدن عضلات برای انجام یک حوزه گستردهتر از حرکتها کمک کند. ریلکس شدن عضلات همچنین به رفع مشکل بی خوابی کمک میکند.
- ماساژ میتواند به افزایش سطح اندورفین در بدن کمک کند. افزایش سطح اندورفین در واقع یکی از بهترین مزایای ماساژ درمانی است. اندورفین یک ماده شیمیایی است که باعث میشود فرد احساس خوبی داشته باشد و این ماده نقش بسیار موثری در مدیریت دردهای مزمن دارد.
- ماساژ به کاهش گرفتگی عضلات کمک میکند. ریلکس شدن عضلات میتواند انعطاف پذیری آنها را افزایش داده و درد ناشی از خشکی عضلات را کاهش دهد. به این ترتیب ماساژ میتواند به بهبود وضعیت خوابیدن فرد کمک کند.
عوارض و خطرات
در صورتی که ماساژ درمانی توسط یک متخصص آموزش دیده مانند فیزیوتراپ و به طور صحیح با در نظر گرفتن مراقبتهای لازم انجام شود، دارای خطرات بسیار ناچیز خواهد بود. تعداد آسیبهای جدی گزارش شده در این حالت بسیار کم است. تاثیرات جانبی ماساژ درمانی میتواند شامل درد یا ناراحتی موقت، کبودی، ورم، و حساسیت یا آلرژی به روغن ماساژ باشد.
ماساژ درمانی به روشهای متنوعی انجام میشود که بر اساس نیازهای بیمار، انتخاب میشود. با بهبود گردش خون در مفاصل و عضلات، ماساژ درمانی اکسیژن و مواد مغذی کافی را به سلولهای این بافتها میرساند و در نتیجه منجر به کاهش درد، خشکی و گرفتگی میشود. برای استفاده از فواید مذکور، باید توجه داشت که ماساژ توسط یک فرد حرفهای و آموزشدیده مانند فیزیوتراپ انجام شود.
تزریق استروئید در فضای اپیدورال یکی از روشهای رایج درمان التهاب ناشی از کمر درد نشأت گرفته از پا درد یا گردن دردی است که در درد بازو ریشه دارد. عصبهای نخاعی در این عارضهها در اثر باریک شدن مجراهای عبور رو به پایین یا خارج از ستون فقرات ملتهب میشود. در روش اینترلمینار، که غالباً به طور خلاصه “تزریق اپیدورال” نامیده میشود، سوزن وارد پشت فضای اپیدورال میشود و استروئید وارد ناحیه گستردهای میشود. به همین ترتیب در روش کودال نیز سوزن از راه شکاف خاجی (منفذ استخوانی کوچکی دقیقاً بالای استخوان دنبالچه) وارد بخش پایینی فضای اپیدورال میشود. استروئید در هر دو روش اینترلمینار و کودال غالباً در بخشهای مختلف ستون فقرات و نخاع پخش شده و هر دو سمت مجرای نخاعی را پوشش میدهد. اما در روش ترانس فورمینال، که با اصطلاح “بلوک عصبی” از آن یاد میشود، سوزن از پهلو وارد عصب خارج شونده از ستون فقرات میشود و دارو در فضای احاطه کننده عصب تزریق میشود.