اگر صدای تق تق یا تلق تلق در مفصل زانو وجود داشته باشد و به طور پایدار نباشد و همراه با درد و ورم نباشد، به طور کلی نگرانی‌آور نیست، اگرچه ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل باشد که هنوز آشکار نشده است. در این حالت، ایجاد صدای مفصل ممکن است نشان دهنده اختلالی در مفصل باشد، اگرچه همه مفاصل ممکن است صدا ایجاد کنند. با این حال، ایجاد صدای تق تق یا تلق تلق در مفاصل فک، مفاصل انگشتان و مفصل زانو به طور رایجتر از سایر مفاصل است.
آناتومی
علاوه بر اطلاع از مواردی که باعث ایجاد صدا دادن زانو و تق تق آن می شود، بسیار مهم است که در ابتدا با مفهوم آناتومی و ساختمان زانو و حرکات آن آشنا شوید مفصل زانو یکی از بزرگترین و سخت ترین مفاصل در بدن است زمانیکه می ایستید، راه میروید یا میدوید فشار بدن روی زانو ایجاد میشود مفصل زانو از 4 استخوان تشکیل شده است که باعث شده است مفصل زانو یکی از پیچیده ترین مفاصل در بدن باشد و صدا دادن و تق تق کردن زانو بسیار مورد توجه باشد.
زانو از یک استخوان در ناحیه ران و دو استخوان در ناحیه ساق پا (تیبیا و فیبولا) و کاسه یا کشکک زانو تشکیل شده است. در انتهای استخوان‌ها، غضروف‌ها قرار گرفته‌اند که حرکت استخوان‌ها روی یکدیگر را تسهیل می‌کنند. رشته‌های غضروفی به شکل C که به نام مینیسک شناخته میشوند، در مفصل زانو وجود دارند و باعث کاهش ساییدگی استخوان‌ها در این مفصل میشوند. زانو توسط نوارهای اتصالی احاطه شده است و مایع سینوویال باعث لغزندگی مفصل و کاهش ساییدگی آن در حین حرکت میشود. چندین ماهیچه نیز توسط تاندون به اطراف استخوان‌ها متصل شده‌اند و همچنین به استحکام مفصل زانو کمک می‌کنند. با این حال، ساختار اصلی که حفاظت زانو را برعهده دارد، استحکام و استقامت لیگامنت‌ها (رباط‌ها) است. چندین گروه لیگامنت در مفصل زانو وجود دارند که شامل لیگامنت‌های متقاطع یا صلیبی و لیگامنت‌های جانبی هستند. ماهیچه‌ها و لیگامنت‌ها نه تنها حرکت و استحکام مفصل را در حین راه رفتن تسهیل می‌کنند، بلکه در حالت استراحت نیز به استحکام مفصل کمک می‌کنند. در ادامه، دلایل صدا دادن زانو و درد زانو ذکر شده است.
صدا دادن مفصل
بسیاری از افراد مایل هستند که بدانند آیا زانوی آنها کاملا بی صدا است، در حقیقت جاهای مختلف بدن هنگام حرکت صدا می دهد. به این صداها تلق تلق یا تق تق مفصل گفته میشود. اگر چه صدا دادن زانوی سالم معمولا شنیده نمی شود و این صداها طبیعی است، اما صدای زانو زمانیکه زانو دچاربیماری یا آسیب دیدگی باشد و فشار روی آن ایجاد شود شنیده میشود که این صداها شامل صدای تلق تلق، تق تق، خش خش و خرچ خرچ زانو است. تعدادی از افراد با ایجاد صدا در مفصل مخصوصا هنگام خم شدن بیشتر از بقیه افراد مواجه می شوند دلیل اصلی این صداها برای فردی که دچار هیچ گونه بیماری نباشد هنوز مشخص نشده است. اعتقاد بر این است که هنگامیکه روی زانو فشار وارد می شود گازی حاصل از مایع مفصل ایجاد می شود، با ترکیدن این گاز یا حباب صدا ایجاد میشود و شبیه به ترق ترق کردن انگشتان و مفصل انگشتان است دلیل دیگر صدای دادن زانو ناشی از لیگامنت های اطراف مفصل است که می تواند باعث ایجاد صدای تق تق زانو شوند.
علت و علل
عوامل متعددی وجود دارند که میتوانند باعث ایجاد صدای تلق تلق و تق تق در زانو شوند. این صداها معمولاً هنگام بروز بیماری آرتروز، به ویژه آرتروز استخوان، ایجاد میشوند. نوع صدا میتواند در تشخیص مشکل مؤثر باشد و برخی از این صداها صداهای غیرطبیعی هستند که باید مورد بررسی قرار گیرند. به علاوه، علاوه بر ارزیابی صدا، باید نشانه‌های دیگری نیز بررسی شوند تا تشخیص دقیق‌تری برای مشکلات مرتبط با ایجاد صدای تق تق در مفصل بیان شود. در ادامه، با برخی از مشکلاتی که میتوانند باعث ایجاد صدای تق تق در مفصل شوند، آشنا می‌شویم:
- بیماری آرتروز: آرتروز به هرگونه التهاب در مفصل از جمله کپسول، اتصالات مفصل، غضروف ها و انتهای استخوان های مفصل گفته می شود. آرتروز استخوان متفاوت از اسم آن ناشی از التهاب در مفصل نیست. روماتیسم ناشی از آرتروز یکی از رایجترین نوع آرتروز است که زمانی ایجاد میشود که سیستم ایمنی بدن بیش ازحد فعال شود و به اتصالات مفصل حمله کند انواع دیگر آرتروز، آرتروزهای عفونی ناشی از عفونت، آرتروزهای بعد از آسیب دیدگی های جدی و نقرس ناشی ازانباشته شدن کریستال های اسید اوریک در مفصل است و می توانند باعث صدا دادن زانو و تق تق آن شوند. علائم این بیماری عبارتند از:
- بروز درد در مفصل
- تورم در مفصل
- قرمزی و افزایش حرارت در مفصل
- سختی مفصل (اشکال درحرکت مفصل وکاهش دامنه حرکتی مفصل)
- برآمدگی وبدشکلی مفصل در روماتیسم ناشی از آرتروز
- صدا دادن و تق تق زانو
- پارگی مینیسک: مینیسک باندهای غضروفی c شکل هستند که بین استخوان های مفصل زانو قرار گرفته است. هدف آن کاهش ساییدگی بین ساختارهای مفصل در حین حرکت و تحمل فشارهای وارد شده روی مفصل است اگرچه مینیسک قوی است، اما میتواند پاره شود پارگی مینیسک زانو می تواند در حین انجام فعالیت ها ورزشی یا بر اثرتصادف ایجاد شودعلاوه بر پارگی التهابات خاصی در اطراف ساختار زانو هم ایجاد می شود. گاهی این پارگی منجر به صدا دادن زانو می شود. علائم پارگی مینیسک عبارتست از:
- ایجاد صدای تلق تلق که همیشه قابل شنیدن نیست.
- درد و سختی هنگامیکه میخواهید ساق پای خود را راست کنید.
- ایجاد تورم درمفصل زانو
- با پارگی ها ی بزرگتر مفصل زانو قفل میشود.
- مشکلات غضروف: غضروف ها در انتهای استخوان های مفصل قرار گرفته اند و باعث حفاظت از استخوان ها، کاهش ساییدگی و کاهش ضربه های وارد شده بر مفصل زانو میشود غضروف ها به مرور زمان فرسوده می شوند. اگرچه در موارد خاصی غضروف ها دچار آسیب دیدگی و فرسودگی می شوند. فرسوده شدن غضروف ها ناشی از بیماری آرتروز استخوان است که معمولا در افراد پیر رخ میدهد و در نهایت یک قطعه از غضروف پاره میشود و از مفصل جدا میشود. پارگی غضروف ها ناشی از آسیب دیدگی های شدید مفصل زانو هم است که می تواند درهر سنی اتفاق بیفتد. این عامل منجر به صدا دادن زانو و تق تق آن می شود. در ادامه علائم مشکلات غضروفی ذکر شده است:
- بروز درد در حین انجام فعالیت ها یا بعد از آن
- احساس خش خش کردن و ایجاد صدای خش خش یا تق تق زانو
- سختی واز دست رفتن انعطاف مفصل
- برآمدگی های شدید در اطراف مفصل
- مشکلات لیگامان: رباط ها یا لیگامان های رشته های ضخیمی است که باعث استحکام مفصل شده است چندین نوع مختلف لیگامان در مفصل زانو وجود دارد که شامل لیگامان کاسه زانو، لیگامان های جانبی، لیگامان های متقاطع صلیبی (جلویی، پشتی ومیانی) است این لیگامان ها می توانند دچار کشیدگی و پارگی رباط زانو شوند، زمانیکه این لیگامان ها دچارآسیب دیدگی می شوند زانو استحکام خود را از دست میدهد آسیب دیدگی لیگامان ها باعث کشیده شدن غیر طبیعی استخوان ها روی یکدیگر می شود و در صورتیکه چندین مفصل به صورت همزمان پاره شوند باعث جابه جایی و صدا دادن زانو می شود. علائم مشکلات لیگامان و پارگی رباط صلیبی زانو شامل موارد زیر است:
- بروز زانو درد
- ورم زانو
- عدم استحکام زانو هنگام راه رفتن و ایستادن
- جابه جایی: قسمت‌های مختلفی وجود دارند که برای محافظت از مفصل زانو اهمیت دارند. این قسمت‌ها شامل ماهیچه‌ها، لیگامنت‌ها، تاندون‌ها و کپسول‌های زانو هستند. جابجایی به معنای حرکت استخوان‌های مفصل زانو از محل خود است. این بیماری به ندرت به وجود می‌آید مگر اینکه چند لیگامنت به صورت همزمان پاره شوند. کاسه و کشکک زانو هم ممکن است حتی در صورتی که سایر استخوان‌ها در محل خود قرار نگرفته باشند، جابجا شود. یکی از علل شایع جابجایی ناشی از ضربه به مفصل زانو است که آسیب‌های ورزشی، سقوط و تصادف نیز میتوانند باعث جابجایی کشکک زانو شوند که یکی از علل صدادادن و تق تق زانو است. علائم این بیماری عبارتند از:
- بروز دردهای شدید در مفصل زانو
- بدشکلی ها ی خفیف در مفصل
- ناتوانی در ایستادن روی زانو
- ایجاد صدای تلق تلق و تق تق زانو با جابه جایی مفصل و قرار گرفتن در جای اولیه خود
- ایجاد بی حسی، از دست رفتن حس در ناحیه تحتانی ساق پا و ناتوانی در حرکت ناحیه تحتانی پا و ساق پا. این علائم به ندرت ایجاد میشوند اما علائم هشداردهنده ای هستند.
درمان
صدا دادن زانو معمولا مشکل جدی نیست با گذشت زمان این مساله خودبه خود بهبود میابد اگرچه در صورتیکه تق تق زانو همراه با علائم دیگری مانند درد همراه باشد جای نگرانی است و باید به سرعت درمان تق تق زانو را شروع کنید. برای رسیدن به هدف و درمان باید علت دقیق بروز صدا دادن زانو مشخص شود. پزشک متخصص کسی است که می تواند برای تشخیص علت بیماری به شما کمک کند او به صورت فیزیکی شما را معاینه میکند و در صورت نیاز انجام تست های دیگری را توصیه میکند. انجام دادن این تست ها می تواند به پزشک برای تشخیص دلائل پنهان ایجاد تق تق زانو کمک کند زمانیکه علت صدا دادن زانو مشخص شد، پزشک برای شما داروها یی را تجویز می کند و به شما توصیه میکند برای برگشت به حالت طبیعی تمرینات خاصی را انجام دهید. این داروها شامل مسکن ها و داروهای ضدالتهاب بدون استروئید است. علاوه بر درمان های پزشکی شما می توانید درمان هایی را در خانه برای ریکاوری خود و رفع صدا دادن زانو و همچنین پیشگیری از تق‌تق زانو انجام دهید هم چنین انجام تمرینات استقامتی بوسیله پزشک فیزیوتراپی به شما پیشنهاد می شود، شما باید قبل از انجام تمرینات بدن خود را گرم کنید گرم کردن بدن از گرفتگی عضلات جلوگیری میکند و ماهیچه ها بهتر میتوانند کشیده شوند و تمرینات فیزیکی تاثیر بیشتری روی مفصل دارد. هم چنین باعث جلوگیری از گرفتگی و خستگی عضلات میشود. از انجام فعالیت هایی که باعث ایجاد صدای تق تق زانو میشوند خودداری کنید و از رژیم غذایی مناسب استفاده کنید مواد غذایی مصرف کنید که بدن برای بهبودی به آن نیازدارد مانند کلسیم و ویتامین D. این کار باعث می شود که بدن شما سالم و ذهن شما آرام باشد هم چنین داشتن یک رژیم غذایی مناسب باعث حفظ وزن مناسب و سلامتی بدن می شود. داشتن اضافه وزن خود یکی از علت های صدا دادن زانو است.
برای درمان تق تق زانو روش جراحی نیز وجود دارد؛ این روش همچنین برای درمان صدادادن شانه نیز بهره گرفته می شود.
پیشگیری
اکثر این صداها زمانی ایجاد میشود که شما خم میشوید در اینجا موارد ساده ای ذکرشده است که از ایجاد صدای زانو جلوگیری میکند:
1- خم کردن زانوبه صورت مطلوب و درست، زانوی خود رابه صورتیکه روی انگشتان پا قرار بگیرد خم نکنید
2- استقامت ساق پا، ایجاد استقامت درساق پا باعث استقامت زانو وهمسترینگ و کاهش صدا دادن و تق تق زانو می شود.
3- بهبود تحرک لگن با کشش آن
4- بهبود حرکت مچ پا
5- خوردن غذاهای سالم، کاهش فشار روی مفصل زانو، باهر بار قدم برداشتن 7مرتبه وزن بدن روی زانو ایجاد می شود که در صورت اضافه وزن باعث صدا دادن زانو می شود.
6- جلوگیری از انجام فعالیت هایی که باعث آسیب رسیدن به زانو میشود از انجام حرکات دردناکی که باعث تاخیر در روند بهبودی زانو می شود، جلوگیری کنید.
7- استفاده از محافظ و باندهای کشی برای زانو هم می تواند به شما کمک کند.
صدا دادن و تق تق زانو اگر بدون درد و ناراحتی باشد، مشکل نگران کننده و غیر عادی نیست. در صورتی که صدای خرت خرت، قرچ قرچ، تلق و تلق و تق تق زانو با درد و ناراحتی همراه بود می تواند نشانه ای از وجود یک بیماری و مشکل دیگر باشد. اگر صدا دادن زانو شما همراه با درد، تورم و ناراحتی باشد بهتر از به پزشک مراجعه کنید تا علت تق تق زانو را مشخص کند.
