کمردرد در سنین مختلف می‌تواند علت‌های متعددی داشته باشد اما در بسیاری از موارد بعلت، گرفتگی رگ سیاتیک و یا بیرون زدگی دیسک کمر است. اما چطور باید متوجه فرق این دو شد؟ در حقیقت، دیسک کمر و سیاتیک تفاوت و شباهت‌های زیادی با یکدیگر دارند و با بررسی علائم و انجام تست‌های تشخیصی می‌توان به فرق این دو پی برد.
سیاتیک در واقع ناحیه‌ای از عصب است که ممکن است تحت فشار قرار گیرد و تحریک شود. به عنوان مثال، وجود یک دیسک برآمده در منطقه کمر می‌تواند فشاری روی عصب سیاتیک ایجاد کند و آن را تحریک یا فشرده نماید. وقتی یک دیسک شکسته یا فتق می‌کند، ممکن است با فشردن عصب سیاتیک، سیاتیک به وجود آید. در ادامه، تفاوت بین سیاتیک و دیسک کمر به طور کامل توضیح داده شده است. هرگونه مشکلی که به زودی تشخیص داده شود، قطعاً فرآیند درمان را آسان‌تر می‌کند و در بسیاری از موارد، روش‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، درمان دارویی و تمرینات اصلاحی کافی هستند. اما در صورت بدتر شدن و شدت بیشتر موارد، نیاز به جراحی ضروری میشود. به عنوان مثال، جراحی در بیماران با دیسک کمر بیشتر از سیاتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جهت دریافت مشاوره درباره‌ی تشخیص سیاتیک یا دیسک کمر یا رزرو نوبت در مطب دکتر امیر موید نیا با شماره تلفن‌های 03136293575 – 09135484106 – 09135484106 تماس حاصل فرمایید.
تفاوت سیاتیک و دیسک کمر چیست؟
برای درک بهتر، دیسک‌های بین مهره ای – دیسک فتق و سیاتیک هر یک بطور جداگانه بررسی شده است:
دیسک بین مهره‌ای چیست و چگونه دیسک‌ها تحلیل می‌روند؟
دیسک‌های بین مهره‌ای رباط‌های دایره‌ای شکلی به نام آنولوس فیبروز هستند که اطراف یک سیستم ژل مانند به نام هسته پالپوسوس را احاطه کرده‌اند. دیسک‌ها به عنوان جاذب شوک بین مهره‌ها عمل می‌کنند و تقریباً یک چهارم ارتفاع ستون فقرات را تشکیل می‌دهند. آن‌ها به عنوان فاصله دهنده و بالشتک برای ستون فقرات عمل می‌کنند و امکان تحرک ستون فقرات را فراهم می‌کنند. مرکز دیسک هسته پالپوسوس نام دارد و توسط آنولوس فیبروز که نیمه ژلاتینی و مایع است احاطه شده است و عمدتا از مواد پروتئینی و آب تشکیل شده است. محتوای آب دیسک در بدو تولد در حدود 90 درصد است که با افزایش سن به تدریج کاهش می‌یابد. در پنجاه سالگی، محتوای آب دیسک می‌تواند به 70 درصد یا بیشتر کاهش یابد. این همان چیزی است که منجر به تحلیل رفتن دیسک میشود و توضیح می‌دهد که چرا با افزایش سن قد ما کوتاه‌تر میشود. اصطلاح “بیماری دژنراتیو دیسک” در واقع نام غلطی است. تحلیل رفتن دیسک یک روند طبیعی پیری و استفاده بیش از حد است که منجر به تخریب دیسک میشود. اصطلاح “بیماری” نیز یک اسم غلط است. زیرا تیم یک بیماری نیست، بلکه یک روند است. تحلیل دیسک اغلب به عنوان “DDD” شناخته میشود. با کاهش شدن ارتفاع دیسک‌ها، اتصالات مفاصل ستون فقرات به نام مفاصل فاست بزرگ می‌شوند. به این حالت اسپوندیلوز گفته میشود.
سن، ژنتیک، و عوامل محیطی منجر به ایجاد تغییراتی در درون دیسک‌ها می‌شوند. خونرسانی به دیسک‌ها کاهش می‌یابد و دیسک‌ها به تدریج تحلیل رفته و آب خود را از دست می‌دهند. با پیشرفت این روند، تمایز بین آنولوس رباط خارجی و هسته داخلی ژل مانند کمتر میشود. این تخریب منجر به موارد زیر میشود:
- کاهش دامنه حرکتی ستون فقرات
- کاهش توانایی عملکرد دیسک به عنوان کمک فنر برای ستون فقرات
- کاهش ارتفاع ستون مهره
- افزایش تحمل وزن و تحریک و بزرگ شدن مفاصل فاست
- خطر افزایش فشردگی اعصاب نخاعی
- خطر ایجاد درد در نتیجه تغییرات دیسک
فتق دیسک چیست؟
شکاف در فیبرهای خارجی (آنولوس پالپوسوس) ممکن است بیشتر شود و هسته پالپوسوس (مرکز دیسک) ممکن است به لبه دیسک فشار وارد کند یا حتی از آن خارج شود. این امر در ابتدا باعث برآمدگی دیسک شده و زمانی که تخریب دیسک در بیشتر یا همه لایه‌ها رخ دهد، یک فتق واقعی ایجاد میشود. فتق بسته به شکل آن به صورت برآمدگی یا بیرون زدگی تعریف میشود.
فتق دیسک یا برآمدگی دیسک می‌تواند باعث قرارگیری فشار بر روی عصب‌های نخاعی یا نخاع شده و در نتیجه درد پا یا سیاتیک ایجاد کند. این حالت گاهی به عنوان “لغزش” دیسک نیز شناخته میشود. فتق دیسک می‌تواند در هر بخشی از ستون فقرات رخ دهد، اما بیشتر در منطقه کمر (لگن) و کمتر در منطقه گردن (شانه) و قفسه سینه (میان پشت) رخ می‌دهد. زمانی که محتوای مرکزی دیسک به طور کامل از حلقه خارج شده و به واقع به یک “پارچه آزاد” تبدیل میشود، به آن اکستروژن دیسک گفته میشود.
سیاتیک چیست؟
زمانی که کمردرد و یا پا دردی را تجربه می‌کنید که از باسن تا پایین پا ادامه دارد، دلیل آن ممکن است سیاتیک باشد.
این مشکل می‌تواند ناشی از تحریک عصب سیاتیک (عصب بزرگی که از کمر به سمت پایین پا می‌رسد) باشد. فشرده شدن یکی از ریشه‌های عصبی که عصب سیاتیک را تشکیل می‌دهند، می‌تواند این تحریک را ایجاد کند. همچنین، فشرده شدن خود عصب سیاتیک نیز ممکن است این مشکل را ایجاد کند، اگرچه کمتر شایع است. علاوه بر این، سندرم پیریفورمیس (تحریک عصب سیاتیک به دلیل فشار بر روی آن توسط عضله پیریفورمیس) و تومورهای نادر در عصب سیاتیک می‌توانند باعث درد در پایین پا شوند. عصب سیاتیک وظیفه ایجاد حس جزئی و کنترل حرکات پا را بر عهده دارد و در صورت بروز درد، می‌تواند منجر به بی‌حسی و ضعف در پا شود. اعصاب تشکیل دهنده عصب سیاتیک در هر سطح از ستون فقرات از هر دو طرف خارج می‌شوند. این اعصاب به عنوان “سگمنتال” شناخته می‌شوند و عصب سیاتیک از شاخه‌های L4 تا S4 تشکیل میشود. هر عصب مشابه حلقه‌های درخت است که لایه‌های خارجی آن شامل فیبرهای حسی و لایه‌های داخلی آن شامل فیبرهای حرکتی با پوشش بیشتری هستند.
درد ناشی از فتق دیسک می‌تواند از ناحیه کمر شروع شود، سپس به تدریج به سمت پایین پا رفته و معمولاً فقط در یک طرف بدن شما تأثیر می‌گذارد. درد ناشی از دیسک می‌تواند شبیه به سایر مشکلات پزشکی، به ویژه مشکلات عضلانی مانند سندرم پیریفورمیس باشد.
یک تشخیص در نتیجه یک شرح حال دقیق و ارزیابی فیزیکی و همچنین سایر آزمایش‌های تشخیصی انجام میشود که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ام آر آی
- الکترومیوگرافی / تست سرعت هدایت عصبی (EMG / NCV)
- سی تی اسکن
- دیسکوگرافی تحریک
- میلوگرام
- تزریق تشخیصی ستون فقرات
دیسک کمر یا سیاتیک چگونه درمان می‌شوند؟
علائم دیسک یا سیاتیک در صورت خفیف بودن معمولاً طی چند هفته یا چند ماه بهبود می‌یابد. اما در صورت شدید بودن عارضه شدت درد بیشتر است و مدت زمان بیشتری بیمار را درگیر می‌کند. برای کمک به بهبودی دیسک کمر یا سیاتیک:
- فعال بمانید (راه بروید یا فعالیت سبک دیگری انجام دهید).
- اگر درد شدیدی دارید استراحت کنید.
- در آسیب‌دیدگی‌های حاد، 10-15 دقیقه، سه بار در روز، به مدت دو تا سه روز از یخ استفاده کنید. بعد از سه روز می‌توانید استفاده از گرما را شروع کنید تا درد را بیشتر کاهش دهد.
- برای تسکین درد از دارو استفاده کنید. دارو فتق دیسک را درمان نمی‌کند.
- برای آموزش انجام صحیح تمرینات تحت فیزیوتراپی قرار بگیرید.
- تزریق ستون فقرات ممکن است در موارد خاص توصیه شود.
- در مواردی که بیماران به درمان محافظه کارانه پاسخ نمی‌دهند، ممکن است جراحی توصیه شود.
