درد استخوان دنبالچه چیست؟ علت و درمان آن

در اصطلاح پزشکی به درد استخوان دنبالچه (گاهی با عنوان دمبالچه نیز یاد می شود)، کوکسیدنی گفته می شود. دنبالچه استخوانی است که در انتهای ستون فقرات قرار گرفته است. رباط ها و تاندون های مجاور دنبالچه ملتهب و دردناک می توانند شوند. درد دنبالچه می تواند یک ناراحتی خفیف تا یک درد شدید و مزمن باشد. از شایعترین علائم این بیماری دردی است که با نشستن تشدید می شود. علت درد استخوان دنبالچه می تواند  روش های درمانی متفاوتی داشته باشد. درد دنبالچه پس از زمین خوردن، شکستگی دنبالچه، بعد از زایمان، کشیدگی مکرر یا جراحی بوجود می آید. در بعضی از موارد، علت درد استخوان دنبالچه مشخص نیست. درد دنبالچه می تواند به راحتی یابه خودی خود درمان شود یا تبدیل به درد مزمنی شود که که چند سال پایدار بالشد. درد استخوان دنبالچه در زنان پنج برابر مردان است، احتمالا به این خاطر که لگن زن ها سطح  محافظ کمتری دارد. در اغلب موارد بی ثباتی دنبالچه که باعث التهاب مزمن می شود، درد را بوجود می آورد. در اکثر موارد علل درد استخوان دنبالچه در صورتی که روش درمانی مناسبی برای آن مورد استفاده قرار گیرد، قابل درمان است. با این حال، این موضوع تا حد زیادی به پزشک بستگی دارد که بتواند بطور مناسب بیماری را تشخیص داده و اقدام به درمان درد دنبالچه بکند.

علت و علل

درد دنبالچه علت های مختلفی دارد و شامل بی ثباتی دنبالچه، خارج از راستا بودن، اسپاسم عضلانی، کیست پیلونیدال، کیست تارلوف، بیماری های عصبی، سرطان، درد ارجاعی، درد عصبی، روش های درمانی قبلی یا درد خیالی می شود.

عمده علت درد دنبالچه برمی گردد به نیمه در رفتگی های استخوان دنبالچه و عدم ثبات این استخوان و حرکت بیش از حد آن که درد ناحیه را باعث می شود.

اغلب آسیب دیدگی های دنبالچه با صدمه مستقیم به ناحیه دنبالچه ایجاد می شوند:

• زمین خوردن در حالت نشسته و روی یک سطح سفت، شایع ترین علت آسیب دیدگی های دنبالچه است
• ضربه مستقیم به دنبالچه از قبیل ضربه ای که در طول ورزش های پر خورد صورت می گیرد باعث آسیب وارد شدن به این ناحیه و درد دنبالچه می شود.
• دنبالچه ممکن است در زایمان آسیب ببند یا بشکند
• کشیدگی  یا اصطکاک مکرر دنبالچه ( معمولا در حین دوچرخه سواری یا پارو زدن) باعث آسیب به دنبالچه گاهی اوقات، علت آسیب های دنبالچه مشخص نیست.
• از علت های دیگر درد دنبالچه که زیاد شایع نیستند می تواند به اسپرز استخوان (زائده استخوان)، فشردگی ریشه های عصب یا آسیب وارده به بخش های دیگر ستون فقرات، عفونت موضعی و تومور اشاره کرد.

علائم

درد دنبالچه از مشکلات شایع و آزار دهنده ستون مهره است. درد استخوان دنبالچه در پایین ترین قسمت ستون مهره و زیر باسن احساس می شود و موجب اشکال در نشستن بیمار می شود. علائم درد دنبالچه از قرار زیر هستند:

• احساس درد در حین نشستن و پس از آن که شدت درد بستگی به مدت زمان نشستن شما دارد.  احساس درد در حین نشستن و پس از آن از علائم اصلی درد دنبالچه است. افزایش درد و حساسیت ناشی از نشستن برای مدت طولانی ممکن است تا چندین روز طول بکشد.
• درد شدید دنبالچه در حین نشستن و برخاستن. برای جلوگیری از این درد سعی کنید در حین برخاستن کمی به جلو خم شوید و کمر خود را گود بیندازید.
• درد دنبالچه  ناشی از نشستن بر روی یک سطح نرم
• درد شدید دور استخوان دنبالچه
• حساسیت به فشار دادن انگشت بر روی نوک یا لبه های دنبالچه
• درد شدید در پا
• احساس درد در طول دفع  مدفوع و گاهی اوقات در حین برقراری رابطه جنسی هم در زنان و هم مردان
• در صورتی که درد دنبالچه ناشی از صدمه باشد، بخش های دیگری از بدن نیز آسیب می بینند. در صورتی که این آسیب دیدگی قسمت های استخوان خاجی، باسن یا پا را شامل شود، پیدا کردن قسمتی که بیشترین درد استخوان دنبالچه را بوجود می آید بسیار مشکل است. تزریق در ناحیه دنبالچه به شما کمک می کند تا متوجه شوید که چه مقدار از درد ناشی از دنباچه است.

تشخیص

یکی از اولین هدف های تشخیص حذف وجود بیماری های دیگر مانند سرطان به عنوان علت درد دنبالچه است. احتمال بروز سرطان در تنگی کانال نخاعی کمری بسیار نادر است، اما باید مورد بررسی قرار گیرد. برای این منظور، عکس‌برداری با استفاده از اشعه ایکس، سی‌تی اسکن، ام آرایی و کولونوسکوپی استفاده می‌شود. تعیین درمان مناسب برای درد بسیار حائز اهمیت است؛ به عبارت دیگر، باید تشخیص داده شود که آیا درد ناشی از استخوان دنبالچه کمری است یا از مناطق دیگری که با دنبالچه مرتبط نیستند. اگر درد از مناطق دیگر بدن ناشی باشد، می‌تواند ناراحتی در هنگام نشستن ایجاد کند و نیاز به روش‌های درمانی متفاوتی نسبت به درمان درد دنبالچه داشته باشد. آزمایشاتی که اشاره شد، همیشه علت درد را تشخیص نمی‌دهند و ممکن است نیاز به انجام آزمایشات دیگری برای شناسایی علت درد دنبالچه وجود داشته باشد. در برخی موارد، تزریقات در ناحیه دنبالچه می‌تواند به تشخیص کمک کند.

درمان

در ادامه انواع راه و روش های رفع و درمان درد دنبالچه ذکر شده است:

درمان خانگی

آسیب دیدگی های دنبالچه اغلب درد شدیدی را به همراه دارند، بنابراین مراقبت های خانگی برای  کنترل درد استخوان دنبالچه و جلوگیری از التهاب بیشتر دنبالچه مورد استفاده قرار می گیرند.

• از نشستن به مدت طولانی خودداری کنید. وقتی مجبور به نشستن روی یک سطح سفت هستید، بر روی یکی از طرفین باسن خود بنشینید. همچنین، به جلو خم شوید و وزن بدن خود را از روی دنبالچه بردارید.
• برای درد دنبالچه ناشی از صدمه، در چند روز اول پس از آسیب دیدگی روزی چهار بار به مدت 15 تا 20 دقیقه روی ناحیه دنبالچه خود کمپرس یخ قرار دهید.
• برای تسکین درد، داروهایی مثل ایبوپروفن یا داروهای مشابه را برطبق دستوری که روی جعبه آن نوشته، مصرف کنید.
• می توانید یک بالشت زیر باسنی خریداری کنید و بر روی آن بنشینید. این بالشت در قسمت میانی خود سوراخی دارد که از تماس استخوان دنبالچه با سطوح صاف و تشدید درد دنبالچه جلوگیری می کند.
• برای جلوگیری از یبوست غذاهای سرشار از فیبر بخورید.

دارو

درمان درد دنبالچه می‌تواند با استفاده از داروهای مسکن موثر باشد، اما این داروها نمی‌توانند درمان درد استخوان دنبالچه را فراهم کنند. در صورت بارداری، استفاده از داروهایی که در ادامه ذکر می‌شوند، حتماً باید با تجویز پزشک صورت گیرد. در صورتی که درد و ناراحتی شما به‌طور کلی خفیف باشد، ممکن است داروهای مسکن ضد التهابی برای تسکین علائم کافی باشند. پزشک ممکن است نوعی داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی را برای شما تجویز کند. این داروها علاوه بر تسکین درد دنبالچه، منجر به کاهش التهاب اطراف دنبالچه می‌شوند. این داروها در صورت مصرف منظم و تا زمانی که علائم شدید نباشند، کارایی بیشتری دارند. یک نمونه از داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی، ایبوپروفن است که می‌توانید آن را بدون نسخه پزشک تهیه کنید. هرچند برخی از افراد به دلیل حساسیت، قادر به مصرف این داروها نیستند. از عوارض جانبی ایبوپروفن می‌توان به افزایش احتمال بروز زخم معده اشاره کرد. در صورتی که امکان مصرف این داروها وجود ندارد، داروهای مسکن مانند پاراستامول نیز می‌توانند مفید باشند.

در صورتی که درد دنبالچه مزمن و شدید باشد، مسکن قوی تری به نام ترامادول باید مورد استفاده قرار گیرد. ترامادول عوارض جانبی از قبیل یبوست، سردرد و گیجی را به همراه دارد. ترامادول عموما برای مدتی کوتاه تجویز می شود، زیرا می تواند اعتیادآور شود. در صورتی که برای مدت بیشتری تجویز شود، میزان مصرف آن به تدریج کاهش پیدا کند تا از بوجود آمدن علائم جلوگیری شود.

تزریق

در صورتی که داروهای مسکن برای تسکین درد دنبالچه موفقیت آمیز نبودند، پزشک ممکن است دارو را به شما از طریق تزریق به کمر تجویز کند تا در کاهش درد استخوان دنبالچه به شما کمک کند. استفاده از کورتیکواستروئیدها منجر به کاهش التهاب و درد استخوان دنبالچه می‌شود. در برخی موارد، کورتیکواستروئیدها با ترکیب بی‌حسی موضعی استفاده می‌شوند تا تأثیر بیشتری داشته باشند. تزریق کورتیکواستروئیدها منجر به بهبود علائم درد دنبالچه می‌شود، با این حال تأثیر این تزریقات تنها برای مدت چند هفته به‌طور موقت است. تزریقات کورتیکواستروئیدها درمان نهایی برای این بیماری نمی‌باشند و تزریق بیش از حد کورتیکواستروئید به کمر و دنبالچه ممکن است آسیب رساندنده باشد. بنابراین، این نوع تزریق را تنها به صورت یک یا دو بار در سال می‌توان انجام داد.

فیزیوتراپی

دکتر فیزیوتراپی درد ناحیه دنبالچه را معاینه می کند و برای متوقف کردن درد استخوان دنبالچه بسته به شدت درد روش درمانی صحیح را مورد استفاده قرار می دهد. بعضی از این روش ها عبارتند از:

• ماساژ بافت نرم
• حرکات ورزشی توانبخشی
• درمان دستی

شواهد کمی مبنی بر تاثیرگذاری درمان های دستی ستون فقرات در تسکین درد دنبالچه به در کوتاه مدت برای افراد مبتلا به درد دنبالجه وجود دارد. درمان های دستی ستون فقرات از قرار زیر هستند:

• استخوان درمانی: این روش درمان با دست به تشخیص و درمان مشکلات عضلات، عصب ها و مفاصل مورد استفاده قرار می گیرد.
• کایروپراکتیک: این روش درمان با دست بر اساس این نظریه است که بسیاری از مشکلات از جمله درد دنبالچه با در راستا نبودن ستون فقرات مرتبط است.

به روش های استخوان درمانی و کایروپراکتیک طب مکمل و جایگزین (CAMS) گفته می شود، زیرا با روش های درمانی سنتی تر تفاوت های قابل توجهی دارد. بر خلاف روش های سنتی، طب مکمل و جایگزین همیشه براساس شواهد علمی نیستند. در صورتی که برای درمان درد دنبالچه می خواهید از طب مکمل و جایگزین استفاده کنید، همیشه مطمئن شوید که پزشک معالج شما ماهر و کارآزموده  است و کادر مجربی دارد. می‌توانیم برای درمان درد استخوان دنبالچه از حرکات ورزشی مناسب استفاده کنیم.

جراحی

عمل جراحی به عنوان درمان درد دنبالچه رایج نیست و معمولاً زمانی توصیه می‌شود که سایر روش‌های درمانی برای شما موثر نبوده باشند. درمان جراحی دنبالچه ممکن است شامل برداشتن کامل دنبالچه یا برداشتن بخشی از آن باشد. این عمل جراحی تحت بیهوشی کامل انجام می‌شود. جراح یک برش در پوست بالای دنبالچه شما ایجاد می‌کند تا بتواند آن را جدا کند. عضلات، تاندون‌ها و رباط‌هایی که به دنبالچه متصل هستند، به بخش‌های دیگر لگن شما متصل هستند تا عملکرد خود را حفظ کنند.

درد دنبالچه عمدتا در اثر وارد شدن ضربه بوجود می آید و در زنان شایعتر از مردان می باشد. درد استخوان دنبالچه در بارداری و بعد از زایمان (به دلیل فشار زایمان) ممکن است بروز کند. روش های درمان درد دنبالچه در اکثر بدون جراحی است و منجر به درمان قطعی آن می شود. درمان جراحی فقط  برای تعادا خیلی کمی از بیماران که با روش های درمانی دیگر مشکلشان حل نشده است مورد استفاده قرار می گیرد.

برای درمان درد استخوان دنبالچه روش های دیگری ازجمله اولتراسوند، طب سوزنی و … نیز وجود دارد.