عصب سیاتیک از ناحیه نخاع شروع شده است و به سمت لگن، باسن امتداد دارد و سپس در ناحیه ساق پا به دو قست تقسیم شده است. این عصب یکی از طولانی ترین و مهمترین عصب ها در بدن است که به صورت مستقیم روی توانایی کنترل و ایجاد حس در ساق پا تاثیر میگذارد. زمانیکه عصب سیاتیک آسیب میبیند یا تحریک می شود، بیماری درد سیاتیک ایجاد می شود.در صورتی که عصب بعد از جاندازی شکستگی یا دررفتگی خوب نشود بسته به نوع آسیب عصب سیاتیک باید درمان شود.
درد سیاتیک چیست؟
درد رگ سیاتیک می تواند به صورت دردهای ملایم یا شدید به صورت کمر درد، درد باسن، پا و ساق پا ظاهر شود. شما همچنین ممکن است با احساس ضعف وبی حسی در این نواحی مواجه شوید. بوسیله آسیب دیدگی های عصب و فشار روی عصب مانند فشار روی مهره ها (استخوان های ناحیه کمروگردن) ایجاد می شود. بر اساس گفته های انجمن جراحان ارتوپد آمریکا درد سیاتیک معمولا در افراد بین سن 30 و 50 سال رخ می دهد.
علت
درد رگ سیاتیک بر اثر شرایطی ایجاد میشود که روی ستون مهره ها و عصب هایی که از مفصل کمر عبور کرده است، تاثیر میگذارد. از طرف دیگر این آسیب دیدگی ها بر اثر افتادن روی زمین یا تومورهای عصب سیاتیک یا ستون مهره ها ایجاد می شود. شرایط رایجی که باعث بروز درد می شود، در ادامه ذکر شده است:
- بیرون زدگی دیسک: مهره ها یا استخوان های ستون مهره ها بوسیله یک قسمت غضروف از یکدیگر جدا شده اند، این غضروف ها باعث لغزنده شدن مفصل و نرم شدن آن هنگام حرکت می شوند. زمانیکه اولین لایه از غضروف ها پاره می شود، بیرون زدگی دیسک ایجاد شده و ماده درونی دیسک می تواند بیرون بزند و باعث فشار روی عصب سیاتیک و در نهایت منجربه درد پا و کمر و بی حسی در ناحیه تحتانی بدن شود که به آن درد رگ سیاتیک یا درد عصب سیاتیک هم می گویند. بر اساس مطالعات انجمن جراحان ارتوپد آمریکا از هر 50 نفر یک نفربا مشکل بیرون زدگی دیسک در طول زندگی مواجه می شود.
- تنگی کانال نخاعی ستون مهره ها: به این نوع اختلال استنوزیس ستون مهره های ناحیه کمر گفته می شود. این شرایط با تنگ شدن کانال های نخاعی ایجاد میشود این تنگی باعث ایجاد فشار روی نخاع و عصب سیاتیک می شود.
- اسپوندیلوزیس(تغییرات استخوانی که باعث فشار به عصب می شود): این شرایط بر اثر فرسودگی دیسک ایجاد می شود. زمانیکه یکی از استخوان های ستون فقرات یا مهره ها به مهره دیگر فشار بیاورد این فشار باعث فشار و درد رگ سیاتیک می شود.
- سندروم پیریفورمیس: این سندروم یکی از اختلالات نادر ماهیچه ای است که در ماهیچه پیریفورمیس ایجاد می شود(این ماهیچه ناحیه تحتانی ستون مهره ها را به استخوان ران متصل کرده است). گرفتگی و انقباض در این ماهیچه باعث ایجاد درد سیاتیک می شود، که بر اثر فشار روی ناحیه ران که عصب از آن عبورکرده است، ایجاد می شود. سندروم پیریفورمیس با انجام فعالیت هایی مانند نشستن های طولانی مدت، افتادن روی زمین ایجاد و منجر به درد عصب سیاتیک می شود.
موارد متعددی میتوانند خطر بروز درد عصب سیاتیک را افزایش دهند، رایجترین این موارد در زیر ذکرشده است:
- سن: زمانی که سن افراد افزایش یافت بدن دچار پیری و فرسودگی می شود.
- شغل: انجام شغل های خاصی که باعث ایجاد فشار زیادی روی مفصل کمرمیشود، مانند شغل هایی که باید در آن اشیاء و اجسام سنگین بلند کرد یا شغل هایی که باید به صورت مستمر بنشینید یا حرکات چرخشی انجام دهید می تواند باعث بروز درد عصب سیاتیک کمر و پا شود.
- دیابت: این بیماری می تواند خطر آسیب دیدگی عصب ها را مانند عصب سیاتیک افزایش دهد.
- سیگا رکشیدن: سیگار کشیدن باعث می شود که لایه خارجی دیسک در ستون مهره ها فرسوده شود.
علائم و نشانه ها
علائم درد عصب سیاتیک مشخص و واضح است. در صورتیکه دچار درد شوید، این درد از ناحیه تحتانی کمر به سمت باسن و در اندام های تحتانی به ویژه درد پا و کمر ایجاد می شود. بیماری درد سیاتیک بر اثر آسیب دیدگی عصب ایجاد می شود و ممکن است همراه با درد، علائم دیگر آسیب دیدگی نیز ایجاد شود، علائم دیگر آن شامل موارد زیر است:
1- درد کمر و پا که با انجام فعالیت و حرکت منجر به درد شدید می شود.
2- بروز بی حسی و ضعف که این علائم درد می تواند در ساق پا و پا و در مسیری که عصب سیاتیک عبور کرده است، ایجاد شود و در موارد شدید بی حسی و بی حرکتی ایجاد می شود.
3- احساس سوزن سوزن شدن و سوزش شدید در انگشتان و پا
4- بی اختیاری در کنترل ادرار و مدفوع این علائم از نشانه های سندروم دم اسب است و باید بلافاصله بعد از بروز این علائم به پزشک مراجعه کنید. این علائم جزء نشانه های نادر درد رگ سیاتیک می باشد.
زمان مراجعه به پزشک
در صورتیکه با علائم زیر مواجه شدید حتما به پزشک مراجعه کنید:
1- بروز درد بعد از آسیب دیدگی های شدید یا تصادف در اثر فشار روی عصب سیاتیک
2- بروز دردهای شدید و ناگهانی در ناحیه تحتانی کمر یا ساق پا که با ضعف و بی حسی درساق پای همراه است.
3- عدم کنترل ادرار و مدفوع که از علائم سندروم دم اسب است. این سندروم اختلال نادری است که در صورتیکه درمان نشود می تواند باعث فلجی و اختلالات در عملکرد روده، مثانه و کاهش میل جنسی شود به دلیل اینکه علائم این اختلال به تدریج ایجاد میشود زمانیکه علائم آن ظاهر شد باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. علائم این اختلال شامل موارد زیر است:
- بروز درد وبی حسی در یک یا هر دو ساق پا که بلند شدن را برای فرد مشکل ساز می کند که این جزء علائم درد سیاتیک و زمانیکه فرد می خواهد از جای خود برخیزد کمی لنگ میزند.
- از دست رفتن حس به صورت ناگهانی یا تشدید بی حسی در نواحی تحتانی بدن مثلا بین ساق پا، باسن، ناحیه داخلی ران، پشت ساق پا، پاشنه و داخل پا.
تشخیص
با توجه به تفاوت نشانه‌ها و علائم عصب‌سیاتیک در افراد مختلف، پزشک در ابتدا از وضعیت کامل سلامتی بیمار آگاه میشود. این ارزیابی شامل بررسی هر گونه آسیب قبلی در بیمار، محل بروز درد و شدت آن است. مرحله بعدی شامل انجام معاینه فیزیکی است که شامل ارزیابی استقامت و انعطاف عضلات میشود. همچنین، پزشک از بیمار می‌خواهد تا حرکات کششی را انجام داده و بروز درد عصب سیاتیک هنگام حرکت را در بدن بیمار ارزیابی کند. در مرحله بعد، تشخیص برای افرادی که به مدت بیشتر از یک ماه درد عصب سیاتیک دارند یا به بیماری خاصی مانند سرطان مبتلا هستند، لازم است. در این موارد، تست‌هایی برای ارزیابی وضعیت عصب‌های بدن مورد نیاز است. همچنین، انجام تست‌های تصویربرداری می‌تواند تصاویری از ستون فقرات را در اختیار پزشک قرار داده و پزشک می‌تواند با استفاده از این تصاویر، علت بروز درد را ارزیابی کند. برخی از تست‌های تصویربرداری رایج شامل موارد زیر هستند:
- عکس برداری اشعه ایکس از ستون مهره ها: عکس برداری اشعه ایکس نمی تواند، آسیب دیدگی عصب سیاتیک را نشان دهد اما می تواند، نشان دهنده اختلالات دیگری مانند بیرون زدگی دیسک یا آسیب دیدگی های دیگرعصب و رگ باشد.
- ام آر آی: این نوع عکس برداری با استفاده از امواج مغناطیسی و امواج رادیویی تصاویر جزئی از مفصل کمر را نشان می دهد.
- توموگرافی سی تی اسکن: سی تی اسکن نوعی عکس برداری است که از امواج رادیویی برای نشان دادن تصاویر جزئی از بدن استفاده میکند. همچنین ممکن است در این نوع تست پزشک رنگ های خاصی را برای نشان دادن تصاویر واضح تری از نخاع و عصب سیاتیک در ستون مهره ها تزریق کند که به این روند میلوگرام سی تی (myelogram) گفته می شود.
درمان
در اولین جلسه مراجعه به پزشک و تشخیص سیاتیک پزشک موارد درمانی را به شما توضیح خواهد داد یکی از مهمترین نکاتی که پزشک به شما توصیه می کند، انجام دادن فعالیت های روزانه و تا حد امکان جلوگیری از خوابیدن طولانی مدت در رختخواب و جلوگیری از انجام فعالیت هایی که باعث تشدید درد رگ سیاتیک می شود، است.
درمان بدون جراحی
در ادامه برخی درمان های بدون جراحی درد رگ و عصب سیاتیک پا و کمر آورده شده است:
درمان های خانگی
تعدادی از رایج ترین درمان های خانگی در ادامه ذکر شده است:
یخ درمانی: شما می توانید از کمپرس یخ یا بسته های گیاهان یخ زده برای این روش درمانی استفاده کنید کمپرس های یخ یا بسته گیاهان یخ زده را در یک حوله قرار دهید و آنرا روی موضع درد به مدت 20 دقیقه در یک روز قراردهید. این کمپرس در روزهای اول بعد از آسیب دیدگی باید چند مرتبه در یک روز استفاده شود این روش باعث کاهش تورم و درد رگ سیاتیک می شود.
گرما درمانی: برای استفاده از این روش شما می توانید کمپرس های گرم و پدهای گرم را تهیه کنید، توصیه می شود که کمپرس یخ را در چند روز اول استفاده کنید. بعد از 2 یا 3 روز کمپرس یخ را با کمپرس گرم جابه جا کنید، در صورتیکه درد عصب سیاتیک شما پایدار بود کمپرس های گرم و یخ را به صورت متناوب استفاده کنید.
دارو
استفاده از داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن و آسپرین می‌تواند به کاهش درد، التهاب و تورم کمک کند. با این حال، باید توجه داشت که مصرف بیش از حد آسپرین ممکن است عوارض جانبی نظیر خونریزی و زخم معده داشته باشد. پزشک ممکن است داروهایی را برای شل کردن عضلات، مسکن‌های نارکوتیک یا حتی داروهای ضدافسردگی به بیمار تجویز کند. داروهای ضدافسردگی میتوانند باعث افزایش تولید اندورفین در بدن شده و به درمان درد سیاتیک کمک نمایند.
تزریق
تزریق استروئید درناحیه اپیدورال یکی دیگر از روش های درمان سیاتیک می باشد. داروی کورتیکواستروئید در فضای اپیدورال تزریق می شود، فضای اپیدورال به مایعی گفته می شود که در اطراف نخاع وجود دارد. تزریق این ماده به دلیل عوارض جانبی که در پی دارد با محدودیت هایی همراه است.
درمان سیاتیک با نرمش
بعد از کاهش علائم سیاتیک زیر نظر فیزیوتراپ شما نرمش های کششی و تقویتی را یاد خواهید گرفت و انجام خواهید دارد که تاثیر بسیار مهمی در درمان قطعی بیماری سیاتیک شما دارند. بدون انجام این نرمش ها درمان سیاتیک شما ناقص بوده و علائم سیاتیک ممکن است بزودی عود کند. این نرمش ها باید هرچه زودتر بعد از فروکش کردن درد حاد سیاتیک شروع شوند.
فیزیوتراپی و ورزش
تمرینات فیزیوتراپی و ورزش برای سیاتیک به بهبودی حالت مفصل و استقامت مفصل کمر کمک میکند. کشش های آرام ناحیه تحتانی مفصل کمر می تواند موثر باشد یکی از بهترین راه ها برای انجام تمرینات کششی مراجعه به مراکز فیزیوتراپی و انجام این تمرینات با کمک متخصص فیزیوتراپی، شخصی که مهارت لازم در درمان نواحی دردناک رگ سیاتیک را دارد، است. همچنین انجام یوگا می تواند موثر باشد.
هرچه که فرد فعالترباشد بدن او میزان اندورفین بیشتری را آزاد می کند اندورفین یک ماده مسکنی است که بوسیله بدن به صورت طبیعی ساخته میشود. در ابتدا فعالیت های سبکی مانند شنا یا دوچرخه انجام دهید. زمانیکه درد عصب سیاتیک شما کاهش یافت و استقامت مفاصل بهبود یافت تمرینات رژیمی که شامل تمرینات ایروبیک، تمرینات استقامتی است را شروع کنید. انجام چنین تمریناتی خطر جلوگیری از آسیب دیدگی مجدد مفصل کمر را کاهش میدهد و باعث درمان سیاتیک می شود. درمان سیاتیک با ورزش یکی موثرترین روش های درمان سیاتیک است.
طب سوزنی
این روش با قرار دادن سوزن های ضد عفونی شده در نقاط خاصی از بدن انجام می شود، این روش باعث افزایش و ایجاد انرژی در بدن می شود. استفاده از این روش کاملا بدون درد است و می تواند در درمان درد عصب سیاتیک کمر و پا موثر باشد.
کایروپراکتیک
کایروپراکتیک یا درمان دستی می تواند، باعث تحرک ستون مهره ها شود و می تواند در درمان درد رگ سیاتیک موثر باشد. در این روش بسیار مهم است که شما به یک متخصص مراجعه کنید تا بتواند با بکار بردن تکنیک های فوق به درستی باعث کاهش درد شما شود.
جراحی
استفاده از داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن و آسپرین می‌تواند به کاهش درد، التهاب و تورم کمک کند. با این حال، باید توجه داشت که مصرف بیش از حد آسپرین ممکن است عوارض جانبی نظیر خونریزی و زخم معده داشته باشد. پزشک ممکن است داروهایی را برای شل کردن عضلات، مسکن‌های نارکوتیک یا حتی داروهای ضدافسردگی به بیمار تجویز کند. داروهای ضدافسردگی میتوانند باعث افزایش تولید اندورفین در بدن شده و به درمان درد سیاتیک کمک نمایند.
پیشگیری
مراحلی که در زیر به آن اشاره شده است باعث پیشگیری از بروز درد سیاتیک می شود:
- انجام تمرینات: انجام تمرینات استقامتی برای مفصل کمر، شکم و ماهیچه های اصلی می تواند یکی از عوامل موثر در حفظ سلامتی مفصل کمر باشد.
- اصلاح حالت های بدن: حتما صندلی را که برای نشستن انتخاب می کنید به صورتی باشد که از مفصل کمر شما محافظت کند و بتوانید پای خود را روی زمین قراردهید و بازوهای شما در حالت استراحت قرار بگیرد.
- اصلاح حرکات وفعالیت ها: از خودتان مراقبت کنید. برای بلند کردن اشیاءسنگین حتما زانوهای خود را خم کنید ومفصل کمرتان را کاملا صاف نگه دارید، بسیار از دلایل بروز علائم سیاتیک کمر و پا در اثر صدمات وارد به کمر به وجود می آید.
درد عصب سیاتیک یک عارضه نسبتاً شایع است و شامل علائمی مانند ضعف و درد در ساق پا، پا و کمر میشود. روش‌ها و روش‌های درمان سیاتیک در مقاله ذکر شده است و بیشتر بیماران با استفاده از روش‌های درمان غیرجراحی بهبود می‌یابند، و تنها تعداد کمی از بیماران در موارد شدید سیاتیک نیاز به جراحی دارند. این بیماری ممکن است در دوران بارداری نیز به دلیل فشاری که بر کمر مادر وارد میشود، بروز کند. در صورت بروز علائم در دوران بارداری، حتماً به پزشک مراجعه کنید و او را در جریان وضعیتتان قرار دهید. استفاده از بریس، کمربند طبی و اسپیلنت در صورت تجویز پزشک می‌تواند موثر باشد.
