تست نوار عصب و عضله یک بررسی تشخیصی برای پی بردن به عملکرد عصب های بدن است. بدن انسان یک مولد الکتریسیته است و هدف از تولید این الکتریسیته انتقال پیام ها بین مغز و دیگر اندام هاست. انتقال پیام هایی بصورت حس لمس، درد، فشار، گرما در پوست و دیگر حسهایی مثل دیدن، شنیدن و …از اندام به مغز از طریق عصب انجام میشود. همچنین دستورات مغز به اندام ها برای انجام دادن کارهایی مثل حرکت دادن عضو از طریق ارسال پیام بوسیله عصب ها است. اعصاب این پیام ها را بصورت امواج الکتریکی منتقل میکنند دقیقاً مثل همان کاری که در سیم تلفن انجام میشود.
وقتی عصب کار خود را به درستی انجام نمیدهد این انتقال پیام و انتقال امواج الکتریکی دچار اختلال میشود. روشی وجود دارد که به وسیله آن میتوان شدت و سرعت و دیگر خصوصیات امواج الکتریکی که در طول عصب جریان دارند را ثبت کرد. به این روش یا تست، الکترودیاگنوستیک Electro-diagnostic testing میگویند. که یکی از راه های تست نوار عصب و عضله است.
دلیل استفاده از نوار عصب و عضله
1. در بیماریهایی مثل دیابت التهاب عصبی به وجود می اید که علائم شبیه به دیسک ایجاد می کند. جراحی دیسک در این حالت نه تنها اثر ندارد بلکه بیماری را بدتر میکند. بررسی نوار عصب و عضله به افتراق این حالات کمک میکند.
2. تست نوار عصب و عضله علاوه بر محل درگیری عصب ،شدت آسیب را نشان میدهد و در تصمیمگیری پزشک در اینکه بیمار را جراحی کند یا میتواند با درمانهای غیرجراحی به درمان ادامه دهد کمک میکند.
3. یکی از علل شایع مراجعه بیماران به کلینیک تست نوار عصب و عضله ابتلا به ضایعات مربوط به دیسک گردن و کمر است. بدون شک نوار عصب و عضله در تشخیص و درمان مشکلات دیسک گردن و کمر کمک میکنند.
در اکثر موارد تست نوار عصب و عضله (EMG,NCV) باید با هم انجام شوند. بطور استثنائی مثلا اگر پزشک تنها بخواهد وجود یا عدم وجود سندرم تونل کارپ را بداند و رد سایر بیماریها مثل درگیری ریشه گردنی را در نظر نگیرد و یا ممنوعیتی برای استفاده از سوزن وجود داشته باشد یا با درخواست پزشک معالج این کار انجام می شود.
در تست نوار عصب و عضله برای گرفتن موج حسی ،عصب را در یک محل تحریک کرده و پاسخ را از روی پوست ثبت می کنیم. برای گرفتن موج حرکتی، عصب حرکتی را در یک نقطه تحریک می کنیم و پاسخ از روی عضله ثبت می گردد.
انواع
در یک بررسی الکترودیاگنوستیک معمولا دو تست نوار عصب و عضله انجام میشود که عبارتند از:
1) الکترومیوگرافی Electro-myography EMG که به آن نوار عضله هم میگویند.
2) مطالعه هدایت عصبی Nerve conduction studies NCS که به آن نوار عصبی هم میگویند.
از تست های الکترودیاگنوستیک در بیماری هایی مثل سندرم کارپال تونل یا سندرم فشار به عصب آلنا در مچ دست یا بررسی سیاتیک یا دردهای گردن که به دست تیر میکشد، در بررسی تاثیر دیابت روی اعصاب و یا در بررسی آسیب عصب بعد از ضرباتی که به اندام وارد میگردد و بسیاری بیماری های دیگر استفاده میشود. دقت نوار عصب و عضله برای کشف مشکل همیشه زیاد نیست و گاهی اوقات با وجود بیماری در عصب ممکن است تست نکته غیر طبیعی را نشان ندهد.
تست نوار عصب و عضله باید توسط متخصص طب فیزیکی و توانبخشی و مغز و اعصاب انجام می شود.
نحوه و روش انجام تست
این تست از مراحل مختلف تشکیل شده‌است. اما تست نوار عصب و عضله دو مرحله اصلی دارد. در قسمت بررسی هدایت عصبی، پزشک به اعصاب شما تحریک الکتریکی میدهد. در قسمت بررسی عضله سوزنی در قسمتهای مختلف عضلات شما داخل میشود. توجه داشته‌باشیم که در قسمت دوم تست، دارویی در بدن شما تزریق نمی‌شود.
سوزن دستگاه نوار عصب و عضله مخصوص می باشد و نیز سوزنهای دستگاههای مختلف با هم فرق میکند. چنانچه مایل به استفاده از سوزن یک بار مصرف در تست نوار عصب و عضله هستید این مطلب را به پزشک انجام دهنده تست گوشزد کنید.
الكترو ميو گرافي ( EMG, Electromyography )
الكترو ميو گرافي براي ارزيابي عارضه‌های مختلفی که می‌توانند ناشی از فشار روی عصب، به ویژه در بازو، آرنج یا مچ دست، باشد انجام مي شود. براي انجام اين تست نوار عصب و عضله يك الكترود سوزني در عضله وارد مي شود و فعاليت الكتريكي عضله از اين طريق ثبت مي شود . نوع موج ايجاد شده بر صفحه مانيتور و صداي موج جهت تشخيص بكار مي رود.
بعد از قرار دادن الکترود، بیمار خواسته میشود عضله خود را ابتدا به مقدار کم و سپس با درجات بیشتری منقبض کند. در هر کدام از این حالات، امواج بخصوصی تولید میشود. ممکن است در حین فرو رفتن سوزن‌ها در پوست کمی درد ایجاد شود که بزودی از بین می‌رود. همچنین بعد از خروج سوزن‌ها از پوست، ممکن است تا چند روز کمی سوزش داشته باشد. اگر از داروهایی که خون را رقیق میکند استفاده می‌کنید، بیماری ریوی دارید یا به علت بیماری زمینه‌ای خاصی خطر عفونت در بدن شما زیاد است، این موارد را باید قبل از انجام تست نوار عصب و عضله به تست‌کننده بگویید. در روز انجام تست، به پوست محل هیچ کرم یا لوسیونی نزنید و جواهر نبندید. معمولاً جواب تست بلافاصله بعد از انجام آن به شما داده میشود.
هدایت عصبی conducting Nervestudies NCS
این تستها توسط متخصص اعصاب یا فیزیوتراپ متخصص در این کار انجام میشود. در تست نوار عصب و عضله ،عضلات، الکتریسیته تولید میکنند و در این روش فعالیت الکتریکی عضله بررسی میشود. سوزنهای بسیار ظریفی از طریق پوست به داخل عضله مورد نظر فرستاده میشود تا از طریق آنها امواج الکتریکی تولید شده بوسیله عضله به دستگاه مخصوصی فرستاده شود. دستگاه، امواج الکتریکی جمع آوری شده را تقویت و سپس ثبت میکند.
همچنین ممکن است در این روش نوار عصب و عضله تست کننده چسب های مخصوص را در نقاط مختلفی روی پوست شما قرار دهد. این نقاط در مسیر عصب مورد مطالعه هستند. در زیر این چسب ها تکه فلزی قرار دارد که توسط سیمی به دستگاه متصل میشود. پس کار این چسب یا الکترودها جمع آوری اطلاعات الکتریکی از سطح پوست است
دستگاه نوار عصب و عضله از طریق یکی از این الکترودها یک جریان الکتریکی ضعیف را به پوست شما وارد میکند. این جریان الکتریسیته از طریق پوست به عصب وارد شده و در طول آن حرکت میکند. در کمی بالاتر در مسیر عصب الکترود بعدی جریان الکتریکی رسیده را دریافت و ثبت میکند. سپس دستگاه بررسی میکند که چقدر زمان طی شده تا موج الکتریکی از نقطه اول به نقطه دوم برسد. به زبان دیگر سرعت هدایت امواج الکتریکی در داخل عصب بررسی می شود.
سرعت هدایت عصبی معمولاً در حدود 200 کیلومتر در ساعت است. وقتی عصب به هر دلیلی خوب کار نمی‌کند، ممکن است این سرعت هدایت کاهش یابد. تست‌کننده با تغییر محل الکترودها سعی میکند محل آسیب عصب را کشف کند. هنگام وارد شدن جریان الکتریکی از الکترود اول به پوست، یک احساس خفیف برق‌گرفتگی حس میشود که دردناک یا آزاردهنده نیست.
برای اندازه گیری سرعت هدایت عصبی، عصب را در دو نقطه تحریک می کنیم و فاصله بین دو نقطه تقسیم بر زمان طی شده در این حالت سرعت هدایت عصبی است.
کاربرد
تست نوار عصب و عضله در درمان بیماری های زیر کاربرد دارد:
- سندرم تونل کارپ (فشار بر روی عصب مدیان هنگام عبور از بین استخوان های مچ دست و تحت رباط عرضی)
- سندرم خروجی قفسه سینه (فشار بر روی شبکه بازویی،هنگام عبور این اعصاب از زیر استخوان ترقوه در شانه)
- گیرافتادن افتادن عصب اولنار (فشار بر روی عصب اولنار هنگام عبور از پشت آرنج)
- دردهای ناشی از مشکلات دیسک (فشار بر روی ریشه های عصبی هنگام خروج از ستون فقرات در گردن ویا کمر، مانند دردهای سیاتیک)
- احساس مور مور، گزگز وبی حسی اندام ها
- در تشخیص فشار روی ریشه های عصبی که از بین مهره ها عبور کرده و توسط دیسک صدمه دیده تحت فشار قرار می گیرند کمک کننده است و به پزشک معالج در تشخیص میزان ضایعه ایجاد شده توسط دیسک صدمه دیده کمک می کند. تست نوار عصب و عضله برای بررسی وضعیت بهبود پس از درمان دیسک کمر و گردن بصورت جراحی و یا روش های طب فیزیکی، موثر است.
گاهی یک دیسک برای بیمار کمردرد ایجاد می کند اما بیمار کاملا بهبود می یابد اما پس از مدتی دوباره بیمار دچار درد می گردد. تعیین این مسئله که آیا این درگیری عصبی جدید است یا قدیمی با تست نوار عصب و عضله انجام می شود.
- درمان کمردرد و گردن درد
۱- با پیشرفت تکنولوژی اطلاعات حاصل از بدن بیشتر شده است. گاهی این اطلاعات گمراه کننده است. مثلا اکثر افراد طبیعی در عکس ام آر آی بیرون زدگی یا پارگی دیسک دارند ولی این بیرون زدگی هیچ مشکلی برای بیمار ایجاد نمی کند. در بیمار مبتلا به دیسک کمر هم ممکن است چند دیسک بیرون زده باشد اما کاملا مشخص نیست که کدام دیسک علائم را ایجاد کرده است. با نوار عصب و عضله، عصب درگیر مشخص می شود و محل ضایعه تعیین می گردد.
۲- گاهی یک دیسک برای بیمار کمردرد ایجاد می کند اما بیمار کاملا بهبود می یابد اما پس از مدتی دوباره بیمار دچار درد می گردد. تعیین این مسئله که آیا این درگیری عصبی جدید است یا قدیمی تست نوار عصب و عضلهانجام می شود.
۳- گاهی بیمار تحت عمل جراحی قرار می گیرد اما بعد از مدتی درد بیمار بهبود نمی یابد یا بدتر می شود، تعیین اینکه آیا دیسک جدید عامل این مشکل است یا چسبندگی عامل مشکل است یا در حین جراحی به اعصاب اسیب وارد شده تست نوار عصب و عضلههمراه با ام آر ای با تزریق انجام می شود.
در بیماریهائی مثل دیابت التهاب عصبی بوجود می آید که علائم شبیه به دیسک ایجاد می کند. جراحی دیسک در این حالت نه تنها اثر ندارد بلکه بیماری را بدتر می کند تست نوار عصب و عضله به افتراق این حالات کمک می کند.
گاهی عصب در محلی غیر از کمر گیر افتادگی پیدا می کند مثلا عصب سیاتیک در لگن گیرمی افتد اما به کمر نیز تیر می کشد، تست نوار عصب و عضله به تعیین محل گیر افتادن عصب کمک می کند.
گاهی درگیری عصب خود را بصورت درد مبهم در نقطه ای دیگر نشان می دهد مثلا فشار بر دیسک خود را بصورت درد پاشنه، یا درد پشت ران یا حتی زانو نشان می دهد که تست نوار عصب و عضله می تواند به تشخیص کمک کند.
آیا تست نوار عصب و عضله (EMG,NCV) دردناک است؟
احساس درد یک تجربه شخصی است و برای بسیاری از بیماران درد ناشی از نوار عصب و عضله (EMG,NCV) خفیف است و حتی بعضی از بیماران احساس درد نمی‌کنند.
در صورت احساس درد به پزشکی که آزمون را انجام میدهد اطلاع دهید. پزشک بر اساس مورد به تغییر نحوه انجام تست نوار عصب و عضلهمی‌پردازد. به ندرت پیش می‌آید که به علت درد غیرقابل تحمل بایستی انجام تست خاصی متوقف شود. در این صورت پزشک بر اساس یافته‌های بدست آمده تا این مرحله اقدام به تفسیر تست نوار عصب و عضلهمی‌کند. البته بدیهی است که چنانچه این آزمایش به صورت کامل انجام نشود، نتیجه حاصله هم کامل نخواهد بود. میتوان برای جلوگیری از بروز درد یا کاستن آن از داروهای آرام‌بخش و داروهایی از قبیل دیازپام کمک گرفت. این امر معمولاً در مورد بچه‌های بسیار بی‌قرار صادق است. اما در مورد بزرگسالان بکار نمی‌رود. همچنین استفاده از داروهای مسکن موضعی مثل لیدوکائین در این تست موردی ندارد.
مدت زمان انجام این تست
بسته به نوع تست درخواست پزشک، زمان انجام آن ممکن است از 45 دقیقه تا 2 ساعت طول بکشد. در موارد خاص، این زمان ممکن است بیشتر هم شود. در این نوع موارد، بهتر است برای جلوگیری از خستگی بیمار و پزشک انجام دهنده تست نوار عصب و عضله، آن را در چند جلسه متفاوت انجام داد. گاهی اوقات لازم است که تست چند بار تکرار شود. یکی از دلایل این امر این است که تغییراتی که در مراحل مختلف بیماری‌های عصب و عضله در این آزمون دیده میشود، متفاوت است.
اقدامات ضروری برای بیماران در هنگام انجام نوار عصب و عضله:
در روز انجام تست نوار عصب و عضله ،استحمام نموده ومواد زائد را ازروی پوست محل آزمون بزودایید. از استعمال هر گونه مواد آریشی و لوسیون، کرم و یا پماد بر روی محل آزمون خودداری نمایید.
پرونده پزشکی از جمله کلیه آزمایشات و عکسهای رادیولوژی خود را به همراه داشته باشید .
قبل از انجام آزمون، انتهای اندامهای (دستها و پاههای) خود را گرم کنید .
قبل از انجام آزمون، دستبند انگشتر و هر شی فلزی را از اندامها خارج نمایید .
قبل از انجام آزمون ،موبایل و کلیه دستگاههای الکترونیک خود را خاموش نمایید .
اگرپیس میکر قلبی استفاده می کنید پزشک خود را اگاه سازید.
ز داروهای رقیق کننده خون نظیر وارفارین ، هپارین ویا پلاویکس استفاده می کنید ،پزشک خود را اگاه سازید.
اگر مبتلا به بیماری ههای عفونی از جمله ایدز وهپاتیت هستید پزشک خود را اگاه سازید.
اگر مبتلا به بیماری ههای خونی، نارسایی مزمن کلیه ، نارسایی کبد و بیماری قلبی هستید پزشک خود را اگاه سازید.
پس از تست نوار عصب و عضله ممکن است کمی درد وکبودی در محل سوزنهاداشته باشید ،اما این عارضه در عرض چند روز ناپدید می شود. برای کاهش درد والتهاب می توانید از ماساژ یخ یا استامینوفن خوراکی استفاده نمایید .
تست نوار عصب و عضله دارای عوارضی است. اما در صورت رعایت نکات خاصی که پزشک انجام‌دهنده آزمون به آن اشراف دارد، این عوارض برای شما رخ نخواهد داد. تنها عارضه‌ای که ممکن است برای شما اتفاق بیفتد درد موقتی در محل ورود سوزن است. این درد ممکن است چند ساعت طول بکشد و به مسکن معمولی مثل استامینوفن یا بروفن و یا سرد کردن موضعی محل پاسخ میدهد. در هنگام انجام تست نوار عصب و عضله در محل ورود سوزن ممکن است خونریزی مختصری دیده‌شود. در اینگونه موارد پزشک با فشار موضعی پنبه به مدت کافی اقدام به خاتمه خونریزی میکند. اما در بعضی بیماران بویژه بیمارانی که دارای عیوب خونریزی‌دهنده هستند و یا داروها و یا موادی که خونریزی می‌دهند را مصرف میکنند پس از چند ساعت از خاتمه تست خونریزی شروع شود. در این موارد بیمار پس از تمام شدن آزمون متوجه خون مردگی و یا تورم موضعی میشود. در اینگونه موارد معمولاً فشار دادن جسم سردی مثل یخ به محل درگیر برای مدت چند دقیقه خونریزی را برطرف میکند، هر چند که بر طرف شدن تورم و خونمردگی مدتی طول خواهد کشید. بهر حال در موقع بروز هر عارضه ناشی از نوار عصب و عضله که به روشهای فوق جواب ندهد پزشک انجام دهنده آزمون را مطلع کنید.
