عصب سیاتیک بعنوان طولانی‌ترین عصب بدن انسان است که از پایین کمر تا انتهای پا کشیده می‌شود. سیاتیک یک اصطلاح چتری است که شامل هرگونه درد یا علائم عصبی است که بر روی هر قسمت از این عصب طولانی تأثیر می‌گذارد. بیشتر بیماران درد را به عنوان احساس سوزش، تیز یا گزگز توصیف می‌کنند. درد سیاتیک اغلب هنگام ایستادن یا نشستن شدیدتر است و هنگام خوابیدن یا راه رفتن بهبود می‌یابد. تست‌های تشخیصی متعددی برای اطمینان از این وضعیت وجو دارد. برای تشخیص سیاتیک علاوه بر معاینات فیزیکی پزشک که در ادامه‌ی مطلب به‌طور کامل توضیح داده شده است، تست‌های تشخصیی دیگری مانند نوار عصب و عضله، و یا ام آر ای (تشخیص سیاتیک بعلت دیسک کمر) انجام می‌شود. تشخیص سیاتیک در روند درمان نقش مهمی دارد. از مهمترین درمان‌های غیر جراحی برای درد سیاتیک می‌توان به دارو، فیزیوتراپی و ورزش‌های کنترل شده اشاره کرد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی روش‌های تشخیص سیاتیک و درمان آن و یا رزرو نوبت در مطب دکتر امیر موید نیا با شماره تلفن‌های 03136293575 – 09135484106 – 09135484106 تماس حاصل فرمایید.
سیاتیک چگونه تشخیص داده می‌شود؟
هیچ آزمایش واحدی وجود ندارد که بتواند سیاتیک را تشخیص دهد. تشخیص سیاتیک براساس علائم (و سابقه پزشکی)، معاینه فیزیکی، و تصویربرداری و سایر آزمایشات انجام می‌شود.
معاینه فیزیکی
به یک معنا، سیاتیک یک بیماری نیست بلکه نشانه یک بیماری دیگر است: یک حالت فضاگیر (فشرده‌سازی عصب) که باعث فشرده شدن عصب سیاتیک می‌شود. بنابراین، ارزیابی / تشخیص موفقیت‌آمیز سیاتیک به ارزیابی موفقیت‌آمیز علت اصلی فشردگی عصب سیاتیک بستگی دارد.
بالا بردن پای صاف (SLR)
بررسی فیزیکی سیاتیک با استفاده از آزمون بالا بردن پای صاف (SLR) آغاز می‌شود. در این بررسی، بیمار در حالت خوابیده قرار می‌گیرد و پزشک با بالا بردن استخوان ران از مفصل ران و کشیدن آن از ناحیه زانو، اندام تحتانی بدن بیمار را به بالا می‌برد. این عمل باعث اعمال نیروی کششی بر روی بافت‌های نرم پشتی شامل عصب سیاتیک می‌شود و باعث کشش بیشتر آنها می‌شود. اگر عصب سیاتیک قبل از این آزمون در فورامن بین مهره‌ای (IVF) یا مجرای مرکزی فشرده شده باشد، این نیروی کششی آن را به طرف مخالف ضایعه فشار می‌دهد و در نتیجه علائم در اندام تحتانی شدت می‌یابد. به همین دلیل، برای تشخیص مثبت بودن نتیجه آزمون SLR سیاتیک، نیاز به بررسی افزونه اندام تحتانی وجود دارد. سپس این آزمون برای طرف مقابل نیز تکرار می‌شود.
توجه: با توجه به مکانیسم SLR ، SLR فعال باید همان نتایج SLR غیرفعال را داشته باشد. هرچند در SLR غیرفعال، نیازی نیست که بیمار به طور فعال عضلات خود را منقبض کند. زیرا این کار ممکن است با ایجاد درد به دلیل کشیدگی عضلانی، بر نتیجه تشخیص پزشک اثر منفی بگذارد.
آزمایش اسلامپ
یک آزمایش ارتوپدی دیگر برای تشخیص سیاتیک به نام “تست اسلامپ” شناخته می‌شود. دلیل نامگذاری این آزمایش وضعیت خمیده‌ای است که بیمار در طول تست باید به خود بگیرد. این آزمایش کششی را بر روی کل نخاع و اعصاب محیطی اندام فوقانی و تحتانی ایجاد می‌کند. بنابراین می‌تواند ضایعه فضاگیر ناحیه گردن و کمر و همچنین سندرم خروجی قفسه سینه را ارزیابی کند. این آزمایش معمولاً با انجام چند مرحله به ترتیب زیر انجام می‌شود: بیمار روی تخت می‌نشیند و از او می‌خواهند:
- دست‌های خود را از پشت به هم قفل کند
- ستون فقرات قفسه سینه و کمر خود را خم کند.
- سر و گردن خود را خم کند.
- مفصل زانو و مفصل مچ پای خود را به سمت بالا و پایین حرکت دهد.
مثبت بودن نتیجه آزمایش نشان‌دهنده این است که منشا درد سیاتیک در اندام تحتانی است. سپس این آزمون برای طرف مقابل نیز تکرار می‌شود.
آزمایش سرفه و مانور والسالوا
دو آزمایش ارتوپدی دیگر برای سیاتیک آزمایش سرفه و مانور والسالوا است.
- در آزمایش سرفه، همانطور که از نام آن مشخص است، پزشک از بیمار می‌خواهد که سرفه کند.
- در مانور والسالوا پزشک از بیمار می‌خواهد که نفس عمیق بکشد و نفس خود را حبس کند. (توجه داشته باشید: از آنجا که مانور والسالوا می‌تواند باعث ایجاد رفلکس وازوواگال شود و فشار خون را کاهش دهد، معمولاً توصیه می‌شود که این آزمایش را به صورت نشسته انجام دهید).
- مکانیسم هر دوی این آزمون‌های ارزیابی افزایش فشار داخل طناب نخاعی بدن در مجرای مرکزی (IVF) در برابر ریشه‌های عصب است. اگر فشردگی اصلی عصب که باعث ایجاد درد سیاتیک می‌شود در IVF رخ داده باشد، سرفه یا فشار آوردن احتمالاً باعث تولید یا افزایش درد در اندام تحتانی می‌شود. همانند SLR و تست اسلامپ، مثبت بودن نتیجه آزمایش سرفه و والسالوا نشان‌دهنده این است که منشا درد در اندام تحتانی است.
سایر آزمایشات فیزیکی
از آنجا که ممکن است سیاتیک ناشی از سندرم پیریفورمیس باشد، ارزیابی پیریفورمیس از نظر سفتی ضروری خواهد بود. زیرا سفتی عضله پیریفورمیس ممکن است باعث فشرده شدن عصب سیاتیک شود. این کار را می‌توان از طریق لمس و ارزیابی توانایی طولانی شدن آن با کشش انجام داد.
در صورت مشاهده علائم سیاتیک در بیمار، ارزیابی ضعف عضلانی نیز اهمیت دارد که ممکن است ناشی از فشرده شدن نورون‌های حرکتی عصب سیاتیک باشد. پزشک از بیمار درخواست می‌کند که بر روی پاشنه پای خود ایستادگی کند. برای انجام این کار، بیمار مضطرب استفاده از عضلات دورسی فلکسور پا را متناسب کند. همچنین، از بیمار خواسته می‌شود که بر روی انگشتان پا ایستادگی کند که این کار نیاز به انقباض عضلات پلانتار فلکسور پا را دارد. عدم توانایی در ایستادن بر روی پاشنه یا انگشتان پا ممکن است نشانگر ضعف عضلانی مرتبط با فشرده شدن نورون‌های حرکتی باشد (البته این می‌تواند نشان‌دهنده ضعف تعادل بیمار نیز باشد).
سایر تست‌های تشخیص سیاتیک
علاوه بر سابقه پزشکی کامل و معاینه فیزیکی، روش‌های تشخیصی برای سیاتیک می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- اشعه ایکس. یک آزمایش تشخیصی است که با استفاده از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی تصاویری از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌ها را روی فیلم تولید می‌کند.
- تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI). یک روش تشخیصی که با استفاده از ترکیبی از آهن رباهای بزرگ، فرکانس‌های رادیویی و رایانه تصاویر مفصلی از اندام‌ها و ساختارهای بدن تولید می‌کند.
- الکترومیوگرافی و مطالعه هدایت عصب یا نوار عصبی (EMG و NCS). این دو روش تشخیصی با هم انجام می‌شوند و تکانه‌های الکتریکی عضلات را ضبط و تحلیل می‌کنند. در آزمایش EMG ، سوزن‌های نازکی در عضله قرار می‌گیرند تا فعالیت الکتریکی را ثبت کنند. NCS غالباً همراه با EMG برای تعیین عملکرد طبیعی عصب انجام می‌شود. سپس الکترودها در مکان‌های مختلف روی پوست در امتداد مسیر عصبی قرار می‌گیرند. در هنگام تحریک عصب در مکان‌های مختلف، پزشک می‌تواند محل خاص آسیب را تعیین کند.
درمان‌های غیر جراحی برای درد سیاتیک
بیشتر پزشکان برای درمان دردهای سیاتیک کمر، درمان‌های محافظه کارانه را توصیه می‌کنند. از جمله متداول‌ترین درمان‌های تجویز شده عبارتند از:
- استراحت در رختخواب – در بیشتر شرایط، پزشکان دوره‌های طولانی استراحت را توصیه نمی‌کنند. اگرچه ممکن است پس از عود درد سیاتیک، دوره‌های کوتاه استراحت لازم باشد اما شما باید تا حد امکان فعال باشید تا سرعت بهبودی خود را افزایش دهید و خطر پیشرفت بیماری خود را به یک بیماری مزمن محدود کنید.
- گرما یا یخ درمانی – استفاده از سرما برای تسکین کمر درد و کاهش تورم برای بسیاری از مبتلایان به سیاتیک کاملاً موثر است. دوره‌های کوتاه استفاده از یخ، 20 دقیقه یا کمتر، باید با گرما درمانی جایگزین شوند. گرما نیز می‌تواند درد را تسکین دهد، گردش خون را افزایش داده و بهبودی را تسریع کند.
- داروهای ضد التهاب – یکی از کلیدی‌ترین واکنش‌های فیزیولوژیکی به درد سیاتیک، التهاب بافت اطراف است که می‌تواند علائم درد را تشدید کند. به همین دلیل است که بسیاری از پزشکان داروهای ضد التهابی مانند NSAIDS (به عنوان مثال آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن) را برای کاهش تورم توصیه می‌کنند.
- مسکن‌ها – یکی از اولویت‌های درمان درد سیاتیک، کنترل علائم درد است. بنابراین پزشک شما باید بلافاصله پس از تشخیص، داروهای مسکن را برای شما تجویز کند. اگرچه این درد ممکن است شدید باشد، اما بیشتر پزشکان توصیه می‌کنند که بیماران ابتدا از داروهای مسکن بدون نسخه استفاده کنند. زیرا داروهای OTC ممکن است به اندازه داروهای تجویزی برای بسیاری از بیماران موثر باشند. همچنین بسیاری از این داروها دارای خواص ضد التهابی هستند که به تسکین درد کمک می‌کنند.
- فیزیوتراپی – برای بسیاری از بیماران، فیزیوتراپی (شامل کشش و تمرینات تقویت کننده کمر) می‌تواند به کاهش درد سیاتیک کمک کند. این تمرینات می‌توانند به کشش کمر و کاهش فشار بر عصب سیاتیک کمک کنند. همچنین ممکن است به شما کمک کنند تا ستون فقرات شما در حالت طبیعی قرار بگیرد تا درد کمتری داشته باشید.
- ورزش – یکی از عوامل اساسی در بسیاری از بیماران مبتلا به درد سیاتیک، وجود چربی در منطقه شکم است. این موضوع نه تنها فشاری روی ستون فقرات ایجاد می‌کند و احتمال ابتلا به فتق دیسک را افزایش می‌دهد، بلکه ممکن است با افزایش فشار بر روی عصب سیاتیک، علائم سیاتیک را تشدید کند. به همین دلیل، ورزش منظم که شامل کشش، ورزش قلبی عروقی و ورزش عضله سازی است، یکی از عوامل اساسی و ضروری برای این بیماران است.
- جراحی: تنها گزینه درمان برای حدود 5 تا 10 درصد بیماران درد سیاتیک، جراحی است. این بیماران حداقل به مدت سه ماه به درمان‌های محافظه کارانه پاسخ نداده‌اند. بنابراین بهترین گزینه برای این بیماران دیسککتومی یا لامینکتومی است.
