سندرم تونل کارپال و درمان آن

سندرم تونل کارپال یکی از عارضه‎ های دست و بازو است که موجب بروز علائمی چون کرختی و گزگز کردن می‌شود. سندرم تونل کارپال به دلیل تحت فشار قرار گرفتن عصب مچ دست رخ می‌دهد. چند عامل در ابتلا به این سندرم مؤثر هستند که از آن جمله می‌توان به کالبدشناسی مچ دست، مشکلات سلامتی نهفته و زیربنایی خاص و الگوهای احتمالی استفاده از دست اشاره کرد. تونل کارپال محدود به استخوان‌ها و لیگامان‌ها (رباط‌ها) گذرگاه باریکی واقع در کف مچ دست است. این تونل از عصب اصلی دست و 9 تاندون خم کننده‌ی انگشتان محافظت می‌کند. فشردگی عصب موجب بروز علائم سندرم تونل کارپال یعنی کرختی، گز گز کردن و در نهایت ضعف دست می‌شود.

خوشبختانه اکثر بیماران مبتلا به این عارضه معمولاً با دریافت درمان مناسب از حس ناخوشایند کرختی و گزگز کردن رهایی می‌یابند و می‌توانند مجدداً از مچ و دست‌شان به صورت طبیعی استفاده کنند.

علائم سندرم تونل کارپال

سندروم تونل کارپال معمولاً به تدریج با کرختی یا گزگز کردن انگشتان شست، نشانه و میانی به صورت آمد و رفتی و نه مداوم آغاز می‌شود و گاهی با احساس ناراحتی در مچ و دست نیز همراه است. علائم سندم تونل کارپال عبارت‌اند از:

• گز گز کردن یا کرختی. بیمار در دست یا انگشتان‌اش، به ویژه در انگشت شست، اشاره، میانی یا انگشت انگشتری اما نه در انگشت کوچک، احساس کرختی یا گزگز کردن دارد. این احساس غالباً زمان رانندگی و نگه داشتن فرمان یا گوشی تلفن یا روزنامه یا از همه متداول‌تر هنگام بیدار شدن از خواب بروز می‌یابد و گاهی از مچ دست تا بازو منتشر می‌شود.

بسیاری از بیماران دستان‌شان را به خیال رها شدن از این علائم تکان می‌دهند. به موازات پیشرفت عارضه، حس کرختی پایدار و مداوم می‌شود.

• ضعف. احتمالاً دست بیمار ضعیف می‌شود و اشیاء از دستش به زمین می‌افتند. علت این ناتوانی در نگه داشتن اشیاء احتمالاً به کرختی دست یا ضعف عضله‌های گیرنده یا فشار دهنده‌ی شستی مربوط می‌شود که توسط عصب میانی یا عصب مدیان کنترل می‌شوند.

سندرم تونل تارسال یک عارضه‌ی دردناک است که کف پا را درگیر می کند. علت سندرم تونل مچ پا ، فشار بر روی عصب تیبیال خلفی است که از درون تونل تارسال می‌گذرد. تونل تارسال در زیر قسمت استخوانی مچ پا قرار گرفته و سندرم تونل مچ پا باعث درد و سوزش در کف پا و تیر کشیدن و سوزن سوزن شدن تا قوس پا می‌شود. داروهای ضدالتهاب و تزریق آستروئید معمولاً برای درمان سندرم تارسال تونل تجویز می‌شوند. وسایل طبی مانند ارتز، بریس و اسپلینت نیز به همراه روش‌های درمانی فیزیوتراپی برای کاهش التهاب و برداشتن فشار از روی عصب مورد استفاده قرار می‌گیرند.

علل سندرم تونل کارپال

این عارضه در نتیجه‌ی فشردگی عصب مدیان رخ می‌دهد. عصب میانی از ساعد شروع می‌شود و درون گذرگاهی در مچ دست (تونل کارپال) امتداد می‌یابد. این عصب موجب حس‌دار شدن سمت کف دست شست و انگشتان دیگر به جز انگشت کوچک می‌شود، و همچنین سیگنال‌های عصبی را برای به حرکت درآوردن عضله‌های پیرامون پایه‌ی شست (عملکرد حرکتی) منتقل می‌کند.

در کل، هر فشردگی، تحریک یا فشاری که بر عصب مدیان در تونل کارپال اعمال شود، باعث بروز سندرم تونل کارپال می‌شود. به عنوان مثال، شکستگی مچ دست می‌تواند به کاهش عرض تونل کارپال و تحریک عصب منجر شود. همچنین، شرایطی که ممکن است پیامد تورم و التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید باشند، نیز می‌توانند عاملی برای بروز این سندرم باشند. در بسیاری از موارد، عوامل مختلف با هم ترکیب شده و نقشی در بروز این سندرم دارند، به بیان دیگر، علت اصلی صرفاً به یک عامل محدود نمی‌شود.

عامل‌های متعددی در بروز سندرم تونل کارپال مؤثر می‌باشد. اگرچه این عوامل خود به تنهایی علت بروز این عارضه نیستند، اما احتمال ابتلا را افزایش می‌دهند یا آسیب عصب مدیان را وخیم‌تر می‌سازند. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:

• عامل‌های کالبدشناختی. در رفتن یا شکستگی مچ دست در صورت تغییر دادن فضای درونی تونل کارپال، باعث فشار روی عصب مدیان می شود.افراد دارای تونل کارپال کوچک‌تر بیشتر مستعد ابتلا به سندرم تونل کارپال هستند.
• جنسیت. سندرم تونل کارپال در میان زنان شیوع بیشتری دارد. این رواج بیشتر را می‌توان این گونه توجیه کرد که تونل کارپال در زنان اندکی کوچک‌تر از مردان است. ضمناً تونل کارپال زنان مبتلا به این سندرم از زنان دیگر کوچک‌تر است.
• عارضه‌های آسیب زننده به اعصاب. بعضی بیماری‌های مزمن مانند دیابت احتمال آسیب دیدن اعصاب، از جمله عصب مدیان، را افزایش می‌دهند.
• عارضه‌های التهابی. بیماری‌های دامن زننده به التهاب، مانند آرتریت روماتوئید، بر تاندون‌های مچ دست تأثیر می‌گذارند و باعث فشار ری عب مدیان می شود.
• به هم خوردن تعادل مایعات بدن. حبس مایع، رایج در دوران بارداری یا یائسگی، فشار درون تونل کارپال را بالا می‌برد و عصب میانی را تحریک می‌کند. سندرم تونل کارپال مربوط به بارداری معمولاً پس از زایمان به خودی خود برطرف می‌شود.
• دیگر عارضه‌های پزشکی. عارضه‌های خاصی چون یائسگی، چاقی، اختلال‌های تیروئید و ازکارافتادگی کلیه نیز احتمال ابتلا به این سندرم را افزایش می‌دهند.
• علل موجود در محل کار. احتمال دارد که کار کردن با ابزار ارتعاشی یا مشغول بودن در خط مونتاژ که خم کردن مکرر یا طولانی مچ دست را ایجاب می‌کند، فشار مضرّی را به عصب مدیان وارد کند یا آسیب عصب موجود را وخیم‌تر کند.

تشخیص سندرم تونل مچ دست

احتمالاً پزشک یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر را برای تشخیص ابتلا به سندرم تونل کارپال انجام خواهد داد:

• تاریخچه علائم. پزشک علائم را بررسی خواهد کرد. ممکن است تعیین الگوی نشانه‌ها و علائم در پی بردن به علت بروز آنها راهگشا باشد. برای مثال از آنجایی که عصب مدیان انتقال دهنده‌ی حس به انگشت کوچک نیست، بروز علائم در این انگشت می‌تواند بیانگر وجود مشکلی به جز سندرم تونل کارپال باشد.

راهنمای تشخیصی دیگر زمان‌بندی علائم است. معمولاً علائم ناشی از سندرم تونل کارپال هنگام نگه داشتن گوشی تلفن یا روزنامه، گرفتن فرمان خودرو یا بیدار شدن در طول شب آشکار می‌شوند.

• معاینه بدنی. پزشک هنگام انجام معاینه بدنی حس انگشتان و قدرت عضله‌های دست را آزمایش خواهد کرد.

وارد آمدن فشار روی عصب مدیان مچ دست در نتیجه خم کردن مچ، ضربه دیدن عصب یا صرفاً فشار آمدن بر عصب به بروز علائم در بسیاری از افراد می‌انجامد.

• اشعه ایکس (پرتونگاری). برخی از پزشکان انجام پرتونگاری مچ آسیب دیده را جهت حذف علل دیگر درد مچ دست، برای مثال آرتروز یا شکستگی، لازم می‌دانند.
• الکترومیوگرافی (عضله‌نگاری برقی). در الکترومیوگرافی تخلیه‌های الکتریکی بسیار کوچک تولید شده در عضله‌ها اندازه گرفته می‌شود. پزشک حین انجام این آزمایش الکترود بسیار باریکی را درون عضله‌های معین قرار می‌دهد. این آزمایش فعالیت الکتریکی عضله‌ها را هنگام منقبض و شل بودن ارزیابی می‌کند و معین می‌گردد که آیا عضله آسیب دیده است یا خیر. از این گذشته الکترومیوگرافی برای از میدان حدس خارج کردن عارضه‌های دیگر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• بررسی هدایت عصبی. در گونه‌ی دیگری از الکترومیوگرافی دو الکترود بر پوست ضربه می‌زند. شوک کوچکی از عصب مدیان می‌گذرد تا مشخص گردد که آیا تکانه‌های الکتریکی در تونل کارپال آهسته می‌شوند یا خیر. این آزمایش برای تشخیص این سندرم و حذف عارضه‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

راههای درمان سندرم تونل کارپال

این عارضه باید بی‌درنگ پس از مواجهه‌ی اولیه با علائم درمان شود.

افرادی که علائم سندرم تونل کارپال خفیفی دارند، ممکن است با اتخاذ برخی اقدامات ساده تسکین بیابند. این اقدامات شامل استراحت دادن به دست با ایجاد وقفه‌های بیشتر در طول زمان کار، اجتناب از فعالیت‌هایی که علائم را تشدید می‌کنند، و استفاده از کمپرس آب سرد برای کاهش تورم می‌شود.

اگر این روش‌ها در مدت چند هفته تسکین بیمار را به ارمغان نیاورند، ممکن است به روش‌های درمانی پیشرفته‌تری نیاز باشد، از جمله استفاده از آتل‌بندی مچ، مصرف داروها و در برخی موارد، اقدام به جراحی شود. استفاده از آتل‌بندی و سایر درمان‌های حفاظتی می‌تواند مفید باشد، به خصوص اگر علائم به شدت ملایم تا متوسط و برای مدت زمان کوتاهتری ادامه دارند، معمولاً تا 10 ماه یا کمتر.

درمان غیرجراحی

این عارضه در صورت تشخیص زودهنگام با روش‌های غیرجراحی درمان می‌شود. شماری از این درمان ها عبارت‌اند از:

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی درمان کارآمد برای بیمارانی محسوب می‌شود که علائم‌شان در بازه ملایم تا متوسط قرار دارد.

دکتر فیزیوتراپی موارد زیر را مدّ نظر خواهد داشت:

• متحرک‌سازی استخوان کارپال و کشش لیگامان عرضی مچ یا فلکسور رتیناکولوم برای باز کردن تونل کارپال.
• نرمش‌های لغزشی تاندون و عصب برای تضمین حرکت عصبی کامل و نامحدود موجود
• افزایش قابلیت کشش بافت نرم و عضله.
• بررسی مهره‌های سینه‌ای و گردنی برای اصلاح هر گونه سندرم ارجاعی یا رادیکولوپاتی گردنی.
• بررسی گیرایی و فشار دادن دست، دور کردن شست از دست و تقویت ساعد در مراحل پیشرفته عارضه.
• ارزیابی جامع دامنه حرکتی دست و مچ و بالاتنه و آموزش نرمش‌های استقامتی جهت افزایش دامنه حرکتی.
• حالت اندامی، حرکت نرم و نرمش‌های چالاکی.

آتل‌بندی مچ دست

استفاده از آتلی که مچ را هنگام خوابیدن بی‌حرکت نگه می‌دارد به تسکین علائم شبانه‌ی گزگز کردن و کرختی کمک می‌کند. آتل‌بندی شبانه گزینه‌ی درمانی مناسبی برای زنان باردار مبتلا به سندرم تونل کارپال به شمار می‌رود.

داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs)

این دسته از داروها، برای مثال ایبوپروفن (ادویل، مورتین بی و اقلام مشابه)، برای تسکین موقت درد ناشی از این سندرم مصرف می‌شوند.

بااین وجود، مدرکی دال بر مفید بودن این دسته از داورها برای درمان دردمچ دست موجود نمی باشد.

• کورتیکواستروئیدها. احتمال دارد پزشک تزریق دارو های کورتیکواستروئیدی نظیر کورتیزون را برای تسکین درد درون تونل کارپال تصیه کند.

کورتیکواستروئیدها با کاهش التهاب و تورم، فشار روی عصب میانی را از بین می‌برند. کورتیکواستروئیدهای خوراکی به اندازه گونه تزریقی در درمان این سندرم کارآمد نیستند.

اگر سندرم تونل کارپال پیامد آرتروز التهابی، مثلاً آرتریت روماتوئید، باشد، آن‌گاه احتمالاً درمان آرتروز علائم این سندرم را از بین خواهد برد، اگرچه هنوز این موضوع اثبات نشده است.

درمان سندرم مچ دست با جراحی

در صورتی که علائم سندرم تونل کارپال شدید باشند یا پس از تلاش درمان‌های غیرجراحی، همچنان ادامه دارند، جراحی ممکن است به عنوان گزینه‌ی درمانی مناسب مطرح شود. در جراحی تونل کارپال، هدف اصلی کاهش فشار روی عصب مدیان است. این به طریق قطع نمودن لیگامان (رباط) یا سازه‌های فشاری بر روی عصب انجام می‌شود. این روش جراحی کمک می‌کند تا فشار و تحریک بر روی عصب کاهش یابد و علائم سندرم تونل کارپال تسکین یابند. تصمیم نهایی در مورد نیاز به جراحی و جزئیات آن باید توسط پزشک معالج با استناد به وضعیت و شدت علائم شما گرفته شود.