انگشت ماشه‌ای یا تریگر فینگر عارضه‌ی شایعی است که باعث تقه کردن انگشت و گیر کردن آن در کف دست می‌شود. بیماری انگشت ماشه‌ای صبح‌ها تشدید می‌شود و بسیاری از بیماران صبح با انگشتی که خم شده و کف دست گیر کرده است، از خواب بیدار می‌شوند. صاف کردن انگشت دردناک است و انگشت با صدای کلیک یا تقه‌ای باز می‌شود، وجه تسمیه‌ی انگشت ماشه‌ای نیز همین صدای تقه‌ای است که هنگام صاف کردن انگشت شنیده می‌شود. احتمال بروز این مشکل برای تمام انگشتها وجود دارد و کلیه‌ی درمان‌های معرفی شده در این روش برای تمام انگشتها مفید است. درصد شیوع انگشت ماشه‌ای در زنان بالا و حدود 75 درصد است و همانطور که گفته شد در تمام انگشتان از انگشت کوچک گرفته تا انگشت شست می‌تواند رخ دهد.
علل انگشت ماشه‌ای
تاندون یک نوار فیبری است که عضله را به استخوان متصل می‌کند. این تاندون‌ها دارای یک غلاف محافظتی هستند. اما در برخی مواقع، این غلاف تاندون ممکن است تحریک و التهاب داشته باشد و در نتیجه حرکت لغزشی طبیعی تاندون داخل غلاف بخشی از عملکرد خود را از دست می‌دهد. در طول مدت زمانی که غلاف تاندون تحریک دارد، ممکن است زخم شکننده شود و بافت همبند در جای زخم شکل بگیرد. این باعث ضخیم شدن غلاف تاندون و تشکیل برجستگی‌هایی به نام ندول یا گره می‌شود که منجر به محدود شدن حرکت تاندون می‌شود.
عامل‌های خطر
عامل‌های زیر خطر ابتلا به انگشت ماشه‌ای را افزایش می‌دهد:
- گرفتن و چنگ زدن مداوم اشیاء: حرفه‌ها، فعالیت‌ها و ورزش‌هایی که استفاده‌ی مکرر از دست و در دست گرفتن طولانی مدت اشیاء را ایجاب می‌کند، خطر بروز انگشت ماشه‌ای را افزایش می‌دهد.
- ابتلا به بیماری‌های مختلف: بیماران مبتلا به دیابت یا روماتیسم بیشتر در معرض خطر ابتلا به انگشت ماشه‌ای قرار دارند.
- جنسیت: انگشت ماشه‌ای در میان زنان شایع‌تر از مردان است.
- جراحی سندروم تونل کارپال: تریگر فینگر یکی از عوارض جانبی جراحی سندرم تونل کارپال ، به ویژه در شش ماه نخست بعد از جراحی به شمار می‌آید.
نشانه‌ها و علائم انگشت ماشه‌ای
نشانه‌ها و علائم انگشت ماشه‌ای عبارت است از:
- صدا دادن انگشت هنگام حرکت دادن آن
- احساس ناراحتی در پایه‌ی انگشت روی کف دست
- احساس درد و خشکی هنگام خم کردن انگشت
- متورم بودن کف دست یا احساس یک توده‌ی حساس به لمس روی کف دست
- قفل شدن انگشت در حالت خمیده در موارد شدید رخ می‌دهد. در این حالت انگشت را باید با ملایمت با کمک دست دیگر صاف کرد.
- ناتوانی در خم کردن کامل انگشت
سفتی و خشکی انگشت ماشه‌ای و قفل شدن آن در حالت خمیده صبح‌ها شدیدتر است. این خشکی به تدریج و در اثر استفاده کردن از انگشت کمتر می‌شود.
تشخیص انگشت ماشه‌ای
پزشکان انگشت ماشه‌ای را با توجه به نتایح معاینه بالینی و پرسیدن چند سوال ساده درباره‌ی پرونده‌ی پزشکی بیمار تشخیص می‌دهند. پزشک انگشت را حرکت می‌دهد و گوش می‌دهد که آیا انگشت هنگام حرکت دادن صدا می‌دهد یا خیر. همچنین قفل شدن انگشت در حالت خمیده نیز بررسی می‌شود. به علاوه پزشک از بیمار می‌خواهد که دستش را باز و بسته کند. تشخیص انگشت ماشه‌ای معمولاً نیازی به رادیوگرافی یا دیگر آزمایش‌های تصویربرداری ندارد.
درمان انگشت ماشه‌ای
انگشت ماشه‌ای بیماری خطرناکی نیست، اما به شدت آزاردهنده و دردناک است. موارد خفیف انگشت ماشه‌ای بدون درمان و ظرف چند هفته بهبود می‌یابد. در این بخش با روش‌های درمان انگشت ماشه‌ای آشنا می‌شوید.
گذاشتن یخ روی انگشت
استفاده از کمپرس یخ به عنوان یک روش درمانی مؤثر برای تمام آسیب‌های جزئی عضلانی-استخوانی، شامل انگشت ماشه‌ای نیز، مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای انجام این درمان سرد، کافی است یک حوله نازک را دور کیسه ژل یخ قرار داده و آن را روی تاندون التهابی قرار دهید تا به ورم و درد کمک کند. تاندون التهابی معمولاً به‌صورت یک ندول یا برجستگی کوچک در پایین انگشت یا روی کف دست قابل حس است و حساسیت به لمس دارد. شما باید هر ساعت یک بار، به مدت 10 تا 15 دقیقه، یخ را روی انگشت دردناک قرار دهید. هنگامی که ورم و درد انگشت کاهش یابد، می‌توانید فواصل زمانی بین جلسات سرمادرمانی را کاهش دهید. همچنین، اگر کمپرس یخ را با باند روی انگشت یا دست بسته شود، این کار به کنترل التهاب کمک خواهد کرد. با این حال، باید مراقب باشید که باند را بیش از حد فشرده نکنید، زیرا این ممکن است باعث محدود شدن جریان خون و تضعیف انگشت شود.
تهیه آتل برای انگشت ماشه‌ای
ممکن است پزشک توصیه کند که انگشت را شب‌ها با آتل ببندید تا انگشت دردناک هنگام خوابیدن صاف و کشیده بماند. آتل معمولاً باید حدود 6 هفته بسته شود. بستن آتل از جمع شدن انگشت هنگام خوابیدن و در نتیجه تشدید شدن عارضه‌ی انگشت ماشه‌ای جلوگیری می‌کند. آتل را در طول روز چند بار باز کنید و دست را با احتیاط ماساژ بدهید یا حرکات کششی انگشت را انجام دهید. البته می‌توانید آتل را سفارش ندهید و آتل آلومینیومی انگشت را به صورت آماده از داروخانه تهیه کنید و آن را با چسب پزشکی ضدآب به انگشت بچسبانید.
مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب بدون نسخه
داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) داروهای متداولی هستند که می‌توانید آنها را بدون نسخه از داروخانه تهیه کنید. این داروها، از قبیل مسکن‌های پرمصرف ایبوپروفن و سدیم ناپروکسین، درد خفیف، ورم و التهاب را از بین می‌برند. برای عارضه‌ای التهابی مانند انگشت ماشه‌ای، داروهای NSAIDs بهترین انتخاب برای خط اول درمان به شمار می‌آیند که درد را به سرعت تسکین می‌دهند و علائم آزاردهنده را کاهش می‌دهند. البته داروهای NSAIDs داروهای نسبتاً ملایمی هستند و به درمان عارضه‌های وخیم انگشت ماشه‌ای کمکی نمی‌کنند. افزایش دوز مصرف داروهای غیراستروئیدی کاملاً اشتباه است، چون اوردوز NSAIDs به کبد و کلیه‌ها آسیب می‌زند. چنانچه عارضه‌ی انگشت ماشه‌ای مزمن شود، نباید صرفاً به مصرف این داروها تکیه کنید و مصرف آنها را ادامه دهید، چون مصرف درازمدت داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب خطر ابتلا به زخم‌های گوارشی را افزایش می‌دهد. چنانچه سابقه زخم معده دارید، قبل از مصرف این داروها با پزشک معالجتان مشورت کنید.
تزریق کورتیزون
تزریق استروئید (کورتیزون) در غلاف تاندون متداول‌ترین درمان انگشت ماشه‌ای محسوب می‌شود. کورتیزون غالباً ورم را به حدی کاهش می‌دهد که بازیابی مکانیک انگشت ممکن شود. یک بار تزریق کورتیزون معمولاً مشکل انگشت ماشه‌ای را، حداقل به طور موقتی کاهش می‌دهد. احتمال ماندگار بودن نتیجه‌ی تزریق کورتون نزدیک 50 درصد است. به همین دلیل بسیاری از بیماران تصمیم می‌گیرند که درمان تریگر فینگر را با تزریق کورتون شروع کنند. ممکن است تزریق کورتیزون درمانی قطعی برای انگشت ماشه‌ای نباشد، اما درد بسیاری از بیماران را تسکین می‌دهد. عوارض جانبی تزریق کورتیزون عموماً جزئی است، هر چند برخی بیماران با عوارض جدی مواجه می‌شوند. به همین دلیل برخی پزشکان و بیماران ترجیح می‌دهند که از تزریق کورتیزون صرف نظر کنند و جراحی را که درمانی قطعی‌تر است، انجام دهند.
جراحی
جراحی انگشت ماشه‌ای عملی سرپایی است که می‌توان آن را تحت بی‌حسی موضعی یا بلوک عصب منطقه‌ای انجام داد. جراح برش کوچکی، کوچکتر از دو سانتیمتر را روی پوست ایجاد می‌کند و بخش سفت غلاف تاندون را آزاد می‌کند. در نتیجه تاندون می‌تواند آزادانه و بدون گیر کردن بلغزد و حرکت کند. از بیماران خواسته می‌شود که انگشت را بعد از آزاد کردن انگشت ماشه‌ای حرکت بدهند تا بافت همبند جای زخم بعد از جراحی تشکیل نشود. البته به بیماران توصیه می‌شود که تا چند هفته فشار روی زخم در حال التیام وارد نکنند. انتظار می‌رود که انگشت بعد از جراحی کاملاً بهبود یابد. جراحی انگشت ماشه‌ای کاملاً ایمن است، هرچند احتمال بروز عوارض بعد از عمل وجود دارد. شایع‌ترین عارضه بعد از جراحی انگشت ماشه‌ای این است که بیماری به دلیل آزاد نشدن کامل غلاف تاندون، عود می‌کند. عفونت، خشکی و آسیب دیدن انگشت از دیگر عوارض احتمالی جراحی انگشت ماشه‌ای به شمار می‌آید. البته احتمال بروز این عوارض کم است و نرخ موفقیت جراحی بسیار بالا است.
دوران بهبود انگشت ماشه‌ای
دوران بهبود انگشت ماشه‌ای به شدت عارضه و درمان انتخاب شده بستگی دارد. برای مثال آتل باید شش هفته بسته شود. اکثر بیماران مبتلا به تریگر فینگر با مصرف داروهای ضدالتهابی و استراحت دادن به انگشت ظرف چند هفته بهبود می‌یابند. بیماران بلافاصله بعد از جراحی می‌توانند انگشت را حرکت دهند. بالا بردن دست بالای سطح قلب، ورم و درد را از بین می‌برد. بهبودی کامل چند هفته زمان می‌برد، اما برطرف شدن ورم و خشکی انگشت شش ماه طول می‌کشد. اگر انگشت بعد از جراحی به شدت خشک باشد، پزشک طب فیزیکی را برای یادگیری حرکات اصلاحی و شل شدن انگشت توصیه می‌کند.
ورزش‌های انگشت ماشه‌ای
برای درمان انگشت ماشه‌ای نیازی به انجام دادن تمرین‌های تقویتی نیست، چون ضعیف شدن انگشت علت بروز انگشت ماشه‌ای نیست و این عارضه در تاندون‌های دور مفصل ریشه دارد. ورزش‌های انگشت ماشه‌ای را باید با احتیاط انجام دهید، چون مفصل سالم نیست. انگشت را در آب گرم بگذارید و آن را به آرامی بچرخانید، این حرکت ساده برای گرم کردن تاندون‌ها کافی است. همچنین می‌توانید انگشت را ماساژ بدهید تا دامنه‌ی حرکتی انگشت بازیابی شود. به علاوه پرهیز از مشت کردن دست دور اشیاء و چنگ زدن به آنها تا زمان بهبودی کامل بسیار مهم است. در این بخش با چند تمرین ساده برای بهبود انگشت ماشه‌ای آشنا می‌شوید.
کشش اکستنسور
دست انگشت ماشه‌ای را روی سطح صافی بگذارید و انگشت دردناک را با دست دیگر بگیرید. همان طور که بقیه‌ی انگشتان را روی میز نگه داشته‌اید، انگشت درگیر را بلند کنید و چند ثانیه در این حالت نگه دارید. انگشت را آنقدر بلند کنید که کشش ملایمی را حس کنید. به این ترتیب انگشت آسیب دیده توانایی حرکتی خود را بازمی‌یابد.
کشش انگشت
انگشتها را صاف کنید و به هم بچسبانید. انگشت ماشه‌ای را آنقدر بکشید تا کشش ملایمی را حس کنید. این وضعیت را چند ثانیه حفظ کنید و بعد کشش را رها کنید. سعی کنید کشش انگشتان را رو به عقب و جلو انجام دهید و چند ثانیه در هر وضعیت بمانید. به این ترتیب عضله‌ها تقویت می‌شود و ورم کمتر می‌شود.
فشار دادن توپ تنیس
توپ تنیسی را در دست بگیرید، آن را محکم به مدت 5 ثانیه فشار دهید و بعد رها کنید. این حرکت را 10 ـ 5 بار در روز انجام دهید.
لغزش تاندون
این تمرین یکی از موثرترین حرکات برای تقویت انگشت ماشه‌ای است، با این حال، باید به درستی انجام شود. ابتدا، انگشت شست را از کف دست خارج کنید و بقیه انگشتان را به سمت بیرون بکشید. حتماً توجه کنید که انگشت شست باید عمود بر کف دست باشد. سپس، بقیه انگشتان را به سمت انگشت شست خم کنید، به‌گونه‌ای که بین انگشت شست و بقیه انگشتان فاصله‌ای حدود یک سانتیمتر وجود داشته باشد. سپس، چهار انگشت را به آرامی به سمت کف دست خم کنید و انگشت شست را همچنان صاف نگه دارید. سپس، انگشتان خم شده را به‌صورت مشت بگیرید. دست را به آرامی باز کنید و چهار انگشت را صاف کنید. در نهایت، بندهای انگشتان را خم کنید و انگشت شست را دور از کف دست نگه دارید. این حرکت را در طول روز چند بار تکرار کنید.
دور کردن انگشت ماشه‌ای از انگشت مجاور
دست انگشت ماشه‌ای را روی میز یا سطح صاف دیگری بگذارید. انگشت ماشه‌ای را به انگشت کناری بچسبانید و دو انگشت را با دست دیگر به هم فشار دهید. سپس همانطور که فشار دست را حفظ می‌کنید، سعی کنید انگشت ماشه‌ای را علی‌رغم مقاومت دست از انگشت مجاور جدا کنید. این تمرین را هر روز برای بهبود گردش خون در انگشت ماشه‌ای انجام دهید.
