سندرم پیریفورمیس نوعی بیماری است که در آن عضله پیریفورمیس، که در ناحیه باسن قرار دارد، دچار اسپاسم و گرفتگی می‌شود و در نتیجه درد باسن شروع می‌شود. عضله پیریفورمیس همچنین می‌تواند عصب سیاتیک مجاور را تحریک کرده و باعث درد، بی‌حسی و گزگز در پشت ساق پا و پا (دردی شبیه درد سیاتیک) شود.
عضله پیریفورمیس
عضله پیریفورمیس عضله کوچکی است که در عمق باسن (پشت گلوتئوس ماکسیموس) قرار دارد.
عضله پیریفورمیس:
- از قسمت پایین ستون فقرات شروع می‌شود و به سطح فوقانی هر استخوان ران متصل می‌شود
- به چرخش مفصل ران و چرخاندن پا به سمت بیرون کمک می‌کند
- به صورت مورب می‌چرخد، در حالی که عصب سیاتیک به طور مستقیم در زیر آن قرار دارد (اگرچه در برخی افراد ممکن است این عصب از روی عضله عبور کرده باشد).
علل سندرم پیریفورمیس
دلایل دقیق سندرم پیریفورمیس ناشناخته است. دلایل مشکوک عبارتند از:
- اسپاسم عضله پیریفورمیس، یا به دلیل تحریک در عضله پیریفورمیس، یا تحریک ساختارهای مجاور مانند مفصل ساکروایلیاک (مفصل خاجی خاصره‌ای) یا مفصل ران
- سفت شدن عضله، در واکنش به آسیب دیدگی یا گرفتگی
- تورم عضله پیریفورمیس، به دلیل آسیب دیدگی یا اسپاسم
- خونریزی در ناحیه عضله پیریفورمیس.
هر یک یا ترکیبی از مشکلات فوق می‌تواند بر روی عضله پیریفورمیس تأثیر بگذارد (باعث ایجاد درد در باسن) و ممکن است بر عصب سیاتیک مجاور (با ایجاد درد، گزگز یا بی حسی در پشت ران، ساق پا یا پا) تأثیر بگذارد.
علائم و تشخیص سندرم پیریفورمیس
برای سندرم پیریفورمیس، هیچ آزمایش تشخیصی ساده‌ای وجود ندارد که بتواند عصب سیاتیک را تحریک کند. این بیماری در ابتدا بر اساس علائم بیمار، با استفاده از معاینه فیزیکی و پس از رد کردن سایر علل احتمالی درد بیمار تشخیص داده می‌شود. در واقع، تشخیص سندرم پیریفورمیس بیشتر بر پایه بررسی علائم بالینی و نشانه‌های بیمار استوار است تا آزمایشگاهی خاصی. این شامل تاریخچه بیماری، شرح درد، معاینه فیزیکی و بررسی سایر عواملی است که ممکن است به درد عصب سیاتیک مشابه باشند.
در صورت بروز علائمی که به سندرم پیریفورمیس اشاره می‌کنند، توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کرده و تشخیص دقیق و درمان مناسب را از او دریافت کنید.
علائم سندرم پیریفورمیس
معمولاً، بیماران حساسیت زیادی در باسن و دردی مانند سیاتیک را در پشت ران، ساق پا و پا توصیف می‌کنند. علائم معمولی سندرم پیریفورمیس ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• یک درد مبهم در باسن
• درد از پشت ران، ساق پا و پا (درد سیاتیک)
• درد هنگام بالا رفتن از پله ها یا شیب‌ها
• افزایش درد پس از نشستن طولانی مدت
• کاهش دامنه حرکتی مفصل ران علائم سندرم پیریفورمیس اغلب پس از نشستن طولانی مدت، راه رفتن یا دویدن بدتر می‌شود و ممکن است پس از دراز کشیدن روی کمر بهتر شود.
تشخیص سندروم پیریفورمیس
تشخیص سندروم پیریفورمیس بر اساس بررسی سابقه پزشکی بیمار، معاینه فیزیکی و احتمالاً آزمایشات تشخیصی است. تشخیص این سندروم اغلب از طریق رد سایر شرایط احتمالی که ممکن است باعث علائم بیمار شود، مانند فتق دیسک کمر یا اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک انجام می‌شود.
معاینه بدن
معاینه بدنی شامل معاینه مفصل ران و پاها است تا مشخص شود که آیا حرکت باعث افزایش کمردرد یا اندام تحتانی می‌شود یا خیر.به طور معمول، حرکت ران باعث ایجاد درد می‌شود. این معاینه همچنین سایر علل احتمالی درد سیاتیک را شناسایی یا رد می‌کند، مانند آزمایش حساسیت موضعی و قدرت عضلانی.
سابقه پزشکی
سابقه پزشکی شامل بازبینی دقیق علائم بیمار است، از جمله اینکه چه موقعیت‌ها یا فعالیت‌هایی باعث بهتر یا بدتر شدن علائم می‌شوند، چه مدت زمان است که علائم وجود دارند، اگر به تدریج یا پس از آسیب شروع شود، و چه روش‌های درمانی آزمایش شده است. همچنین شامل بررسی شرایط دیگری مانند بیماری آرتروز در خانواده بیمار باشد.
آزمایشات تشخیصی
استفاده از اشعه ایکس و سایر روش‌های تصویربرداری ستون فقرات، قادر به تحریک عصب سیاتیک در عضله پیریفورمیس نیست. با این حال، آزمایشات تشخیصی مانند اشعه ایکس، MRI و آزمایش‌های هدایت عصبی ممکن است برای رد کردن سایر مواردی که می‌توانند علائم مشابه سندرم پیریفورمیس ایجاد کنند، انجام شوند. به عبارت دیگر، این آزمایشات می‌توانند به پزشک کمک کنند تا سایر علل محتمل درد را از بین ببرد و در نتیجه تشخیص درستی برای سندرم پیریفورمیس قرار دهد.
همچنین، تزریق داروی بیهوشی با یا بدون استروئید می‌تواند در تأیید اینکه عضله پیریفورمیس منبع بروز علائم است یا خیر، به پزشک کمک کند. با انجام این تزریق، می‌توان با مشاهده تأثیر آن بر روی علائم بیمار، به تشخیص دقیق‌تری در مورد سندرم پیریفورمیس دست یافت.
لازم به ذکر است که هرگونه تشخیص نهایی و درمان باید توسط پزشک متخصص انجام شود.
کشش عضلانی و فیزیوتراپی عضله پیریفورمیس
تقريباً هر روش درماني برای سندرم پيريفورميس شامل کشش دقيق و تدريجی عضله پيريفورميس خواهد بود.
کشش برای سندرم پيريفورميس
تعدادی از تمرینات کششی برای پیریفورمیس، همسترینگ و بازکننده‌های مفصل ران ممکن است به کاهش علائم درد در امتداد عصب سیاتیک کمک کرده و دامنه حرکت بیمار را بازگرداند. چندین روش برای کشش عضله پیریفورمیس وجود دارد. دو روش ساده عبارتند از:
• به پشت دراز بکشید و هر دو پا را صاف روی زمین قرار دهید و هر دو زانو را خم کنید. زانوی راست را تا بالای سینه بکشید، زانو را با دست چپ بگیرید و آن را به سمت شانه چپ بکشید و این حالت کشش را حفظ کنید. این کار را برای طرف دیگر نیز تکرار کنید.
• به پشت دراز بکشید و هر دو پا را صاف روی زمین قرار دهید و هر دو زانو را خم کنید. مچ پای راست را روی زانوی پای چپ قرار دهید. ران چپ را به سمت سینه بکشید و کشش را نگه دارید. این کار را برای هر طرف تکرار کنید.هر کشش پيريفورميس برای شروع باید 5 ثانیه نگه داشته شود و به تدریج تا 30 ثانیه نگه دارید و هر روز سه بار تکرار کنید. کشش همسترینگ کشش همسترینگ (عضله بزرگ پشت هر ران) برای تسکین هر نوع درد سیاتیک مفید است. چندین روش برای کشش همسترینگ وجود دارد:
• دو صندلی رو به روی هم قرار دهید. روی یک صندلی بنشینید و پاشنه یک پا را روی صندلی دیگر قرار دهید. از قسمت باسن به سمت جلو خم شوید تا جایی که کشش ملایمی در پشت ران احساس کنید کشش را نگه دارید.
• به پشت بخوابید طوری که هر دو پا صاف باشند. یک پای خود را همانطور که حوله‌ای به پشت پای خود پیچیده‌اید به سمت بالا بکشید و صاف کنید تا زمانی که کشش خفیفی در پشت ران احساس کنید. دوباره سعی کنید 30 ثانیه نگه دارید و سه بار در روز تکرار کنید.
فیزیوتراپی برای سندروم پیرفورمیس
علاوه بر کشش ابتدایی، می‌توان برای شرایط هر بیمار، یک برنامه درمانی و فیزیکی جامع ارائه کرد.
دامنه تمرینات حرکتی
یک فیزیوتراپیست، متخصص فیزیوتراپی، متخصص یا سایر پزشکان می‌توانند یک برنامه خاص از حرکات کششی و دامنه حرکتی برای کمک به کشش عضله و کاهش گرفتگی عضلات تهیه کنند.
ماساژ عمیق
ماساژ درمانی عمیق (درمان دستی) توسط یک متخصص واجد شرایط، با افزایش جریان خون در منطقه و کاهش اسپاسم عضلات، باعث بهبودی می‌شود. علاوه بر کشش و فیزیوتراپی، بیشتر روش‌های درمانی برای سندروم پیریفورمیس شامل درمان‌های مکمل است که در قسمت بعدی مورد بحث قرار گرفته است.
درمان سندرم پیریفورمیس
با توجه به شدت درد، نوع سیاتیک بیمار و سایر علائم، تعدادی از گزینه‌های درمانی ممکن است توسط یک متخصص بهداشت و درمان توصیه شود.یک رویکرد جامع برای کنترل سندرم پیریفورمیس ممکن است ترکیبی از درمان‌های غیر جراحی زیر باشد:
یخ و گرما درمانی برای سندرم پیرفورمیس
یک روش ساده برای کمک به تسکین ناراحتی در خانه استفاده از کمپرس سرد یا پد گرم کننده روی پوست در ناحیه دردناک است.
کیسه‌های یخ و ماساژ یخ. با شروع درد، در وضعیت راحتی روی شکم دراز بکشید و یک کیسه یخ را به مدت تقریبی 20 دقیقه روی محل درد قرار دهید. هر 2 تا 4 ساعت یکبار تکرار کنید.
شاید ترکیب یک ماساژ ملایم با یخ مفیدتر باشد. روی شکم دراز بکشید و از شخصی بخواهید که ناحیه دردناک را با یک تکه یخ بزرگ به آرامی ماساژ دهد. اگر یخ مستقیماً روی پوست قرار گرفت (به جای کیسه سرد)، مدت آن را به 8 تا 10 دقیقه کاهش دهید تا از سوزش ناشی از یخ جلوگیری کنید.
اگر فعالیت‌های خاص معمولاً با افزایش درد همراه است، بهتر است بلافاصله بعد از فعالیت روی ناحیه دردناک یخ بگذارید.
گرما درمانی
بعضی از افراد تغییر کیسه‌های سرد و گرم را مفید می‌دانند. در صورت استفاده از پد حرارتی، روی شکم دراز بکشید و پد گرم کننده را تا 20 دقیقه روی محل درد قرار دهید. حتما از خوابیدن روی پد گرمایشی خودداری کنید، چون ممکن است منجر به سوختگی پوست شود.
داروهایی برای درد سیاتیک
از آنجا که بیشتر قسمت‌های درد شامل نوعی التهاب است، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن می‌توانند به کاهش التهاب در ناحیه آسیب دیده کمک کنند.
برای درد شدید سیاتیک ناشی از سندرم پیریفورمیس، ممکن است تزریق بخشی از درمان باشد.
تزریق پیریفورمیس
یک داروی بی‌حسی موضعی و کورتیکواستروئید مستقیماً به عضله پیریفورمیس تزریق شود تا به کاهش اسپاسم و درد کمک کند. هدف از تزریق معمولاً کاهش درد حاد و پیشرفت در حرکات فیزیوتراپی است.
تزریق بوتاکس
استفاده از تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس) می‌تواند برای درمان اسپاسم پیریفورمیس مداوم و مقاوم در برابر درمان با تزریق بیهوشی / کورتیکواستروئید مفید باشد. این سم عاملی است که عضلات را ضعیف می‌کند و هدف از تزریق آن، کمک به شل شدن عضله پیریفورمیس و کاهش فشار بر روی عصب سیاتیک است.
با تزریق بوتاکس به عضله پیریفورمیس، میزان انقباضات عضلانی کاهش می‌یابد و در نتیجه فشار و تحریک بر روی عصب سیاتیک کاهش می‌یابد. این می‌تواند به تسکین درد و بهبود علائم اسپاسم پیریفورمیس کمک کند.
مهم است که تزریق بوتاکس توسط پزشک متخصص انجام شود و دوز و محل تزریق به درستی تعیین شود. همچنین، لازم است بدانید که تزریق بوتاکس نیاز به تکرار دوره‌های درمانی ممکن است و نتایج آن ممکن است بین افراد متفاوت باشد. بنابراین، مهم است که برنامه درمانی خود را با پزشک خود مشاوره کنید تا بهترین روش درمانی برای شما تعیین شود.
هدف از هر دو تزریق کمک به پیشرفت بیمار با تمرینات کششی و فیزیوتراپی است، به طوری که وقتی اثر تزریق بر روی عضله تمام می‌شود همچنان کشیده و آرام باقی می‌ماند.
الکتروتراپی برای سندرم پیریفورمیس
استفاده از تحریک الکتریکی برای باسن با یک واحد تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) یا تحریک الکتریکی اینترفارنشیال (IFC) انجام می‌شود که به جلوگیری از درد و کاهش اسپاسم عضلانی مربوط به سندرم پیریفورمیس کمک می‌کند.
در مواردی که درد ماندگار است، می‌توان عضله پیریفورمیس را برای تسکین علائم برید، اما این کار به ندرت انجام می‌شود.
